“тежамкорлик сабоқлари” машғулотлари дастури

Мавзу: Электр токи урганда биринчи ѐрдам (1 соат). 
Мақсад: Электр токидан эҳтиѐткорона фойдаланишни ўқувчиларга 
тушунтириш. 
Мавзунинг мазмуни: 
Кундалик турмушимизда мунтазам электр жиҳозларидан фойдаланамиз. 
Электр асбоблари билан ишлашда хавфсизлик чораларига қатъий ва 
сўзсиз риоя қилинмаса, ҳаѐтимиз хавф остида қолиши ва ҳатто ҳалок 
бўлишимиз мумкин. Қандай эҳтиѐткорсизлик туфайли одамни ток уради. 
Кўчада узилиб ѐтган электр тармоғи, хонадон электр занжирининг 
симларини ушлаш, деворларга мих қоқиш, электр жиҳозлари носоз бўлса 
ишлатиш ва ҳ.к. Электр токи урганда биринчи ѐрдам инсонни ток 
таъсиридан холос этиш зарурлигини тушунтириш орқали электрдан 
эҳтиѐткорлик билан тежамли фойдаланиш ҳақида фикр юритилади.
 Мазкур мавзуни физика фанидан “Ёш физиклар” тўгарагида  олиб 
борилиши тавсия этилади. 
 
 
Мавзу: Гидро ва иссиқлик электрстанциялари ҳақида (1 соат). 
Мақсад: Ўқувчиларга гидро ва иссиқлик электрстанциялари ҳақида
маълу-мотлар бериш. 
Мавзунинг мазмуни: 
Ҳозирги кунда халқ хўжалигининг барча соҳаларида асосий энергия 
манбаи сифатида электр энергияси ишлатилади. Гидроэлектростанцияда 
сувнинг механик энергияси электр энергияга айланади. Ўзбекистонда 
биринчи ГЭС 1926 йилда Бўзсув каналида қурилган. Шундан кейин 
бирин-кетин Тoвoқсoй, Oқтепa, Фaрҳoд ва бошқа ГЭСлaри қурилган. 
Одатда ГЭСлар тоғли жойлардаги дарѐларга қурилади. Дарѐлардаги балиқ 
етиштириш яроқсиз бўлиб қолади ва табиатга ҳам катта зарар келтиради. 
Электр энергияни олиш машаққатли эканлиги тушунтириб, ундан тежамли 
фойдаланишга ўргатиш.
Ҳозирги кунда электр энергиянинг 80% иссиқлик электр станцияларида 
ишлаб чиқарилмоқда. Иссиқлик электростанцияларида катта миқдорда 
ѐқилғи (кўмир, нефт, мазут, торф, газ) сарфланади ва электр энергиясига 
айлантиради. Ёқилғининг ѐндирилиши атроф-муҳит ҳавосини зарарли 
газлар билан ифлослантиради ва шулар ҳисобига электр энергияси 
олинади. Электр энергиясини олиш қийин кечганлиги эътиборга олиб, 
ундан тежаб фойдаланиш зарурлиги ўқувчиларга тушунтирилади.  

---

64 
 Мазкур мавзуни география фанидан “Электроэнергетика”  мавзуси 
билан уйғунлаштириб олиб борилиши тавсия этилади.