Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti 5420100-biologiya yo’nalishi 4-bosqich talabasi

Qirg’iy – Accipiter nisus [Linnaeus, 1758] 

  Qirg’iy  qarchig’aylar  oilasining  eng  kichiklaridan  biri.  Kattaligi  uy 

musichasidan ham kichikroq. Tosh qirg’iyga o’xshaydi. Toshqirg’iydan paychalari 

va  panjalarining  ingichka  nimjonligi  bilan  farqlanadi.  Rangi  ham  toshqirg’iyga 

o’xshaydi, qirg’iyda tomog’idagi qo’ng’ir to’g’ri dog’lari bo’lmaydi(10-rasm). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10-rasm.

 

Qirg’iy – Accipiter nisus [Linnaeus, 1758]

 

Qirg’iy  Yevropa  va  Osiyoda  keng  tarqalgan  qushlardan  sanaladi.  Farg’ona 

vodiysida  tog’lik  hududlarning  xilma-xil  o’rmon  va  to’qayzorlarida  uchraydi. 

Qiyg’irni  qish  oylarida  qishloq  va  shahar  bog’larida,  to’qay  va  o’rmonlar 

chegaralarida uchratish mumkin. 

  Uyalarini yerdan 2-3 m, ba’zida 10-12 m balandlikdagi daraxt asosiga yoki 

yon shoxlariga kichik novdachalar, mayin hascho’plar, pat va boshqa narsalar bilan 

quradi. Makiyonlar 2 tadan 5 tagacha tuxum qo’yadi. Tuxumining rangi oq bo’lib, 

unda qo’ng’ir dog’lar mavjud. Tuxumini har ikki uch kun o’tganda bittadan qo’yib 

to’playdi.  Birinchi  tuxumidan  boshlab  makiyonlari  bosa  boshlaydi,  natijada 

jo’jalari har xil yoshda bo’ladi. Bir oyga yaqin tuxum bosadi. Bolalarini uchirma 

bo’lib chiqishi uchun 50 kunga yaqin vaqt ketadi. 

---

 

 

40 

  Ular,  asosan,  havoda  ov  qiladi.  Mayda  chumchuqsimonlar,  ba’zida  esa 

bedana,  kakliklarning  jo’jalarini  ham  ovlaydi.  Sut  emizuvchilardan  mayda 

kemiruvchilar  –  sichqon  va  bog’  olmaxonlarini  tutib  yeydi.Qirg’iy  o’rmonlardagi 

hasharotxo’r  qushlarni  ovlagani  uchun  zararli  hisoblanadi.  Qarchig’aylar  singari 

ular  ko’plab  ovlangan.  Qirg’iylarni  Markaziy  Osiyoda  mayda  qushlarni  (bedana) 

ovlash  uchun  ovga  o’rgatiladi.Qirg’iylarning  9  ta  kenja  turidan  Markaziy  Osiyo 

Pomir-Oloy  tog’larida  Assipiter  nisus  demientjevi  Srep.  gina  uchraydi.  Qish 

oylarida Sibir qirg’iyi – A. n. nisosimilis Tick. ni kuzatish mumkin. CITES ning II 

ilovasiga kiritilgan.