miniatyurasi san'atida alohida dastgohli san'atning yangi turi paydo bo'ldi bu
ikona, buning ham asosini keyingi ellinistik san'atdan ildizlarini izlash zarur
texnikasidan voz kechdilar va ikonachilikdan tempera bilan ishlashga o'tdilar.
Tempera bo'yog'i bilan Italiya uyg'onish davri ustalari Leonardo da Vinchi,
Rafael, Koredjo, Mikelandjelo, Tisian va boshqalar ishladilar. Laboratoriyaning
tadqiqoti natijalariga ko'ra tempera va moyli bo'yoq bilan kombinasiyada
ishlanganligiga guvoh beradi.
Masalan De Mayerining yozishicha, Van Deyk lazur (natural ultromarin)
va yashilni moy bilan emas boshqa pigmentlarni va boshqa (o'simlik yelimi)
gumma va baliq yelimi va quritilgandan so'ng lak o'rniga suyuq tempera bilan
surtilgan.
XVIII asrga kelib, tempera bo'yog'i ham qo'llanila boshlandi. Perenetiy
lug'atida aytilishicha (1757) muallif bog'lovchi sifatida kley va gumma haqida
gapiradi u hech qachon teatr dekorasiyalari va bezaklar saroy va xramlardagi
bezaklardan boshqalarida qo'llanilmagan.
«Tempera» termini lotincha «aralashtirmoq» ma'nosini bildiradi.
Irakliyning III traktat kitobida aytilishicha, shuni bilmoq zarurki, barcha
ranglar (pigmentlar) toza suvda yuvilishi mumkin, qurigach uni tuxum yog'i,
moy, kleyli suv, uksus, vino yoki pivo bilan aralashtiriladi. Shunday qilib,
aralashgach tempera hosil bo'ladi.
Chennini ikki xil tempera turini yozadi: birinchisi, sariq oq va soki figo
daraxtining (figo suti) ya'ni devoriy suratda ishlatuvchi va ikkinchisi tuxum
sarig'i-universal, ya'ni devor taxta va temirda ishlatuvchi. Bu shunday bo'yoq
ediki bundan Vizantiyalik ertaitsiyan ustalari, Djotto ustozlari, shogirdlari
bundan juda ham unumli foydalanib ishlaganlar.
Vazariy (1550) «Rangtasvir haqida» gi nomli asarining kirish qismida
yozadi, qaysiki bo'yoqlarni aralashtirganlar, tuxum sarig'i va temperani
quyidagicha: tuxumni olib uni pachoqlab, unda figo daraxti nozik qalamchasi
(shohi) ni tuyganlar, bunda sut tempera bilan aralashib kraskaga qo'shiluvchi
temperani hosil qilganlar va shu bilan o'z asarlarini yozishda foydalanganlar.
Kleyli bo'yoqlar bilan ishlashda gruntlanmagan yuzada Yevropada XV-
XVI asrlarda Nederlandiyada va Germaniyada keng qo'llanilgan. Bu haqida
kam yozishgan. Shunday bo'lsa-da, katta rangtasvirchi ustalar bu texnikaga
qiziqish bilan qaraganlar. Bizning davrimizgacha Piter Breygelning ikki
«ko'rlar» (ojizlar) va «Mizantrol» asarlari (Neapol, Milliy galareyada saqlanadi)
Dyurerning «Drezden xiyoboni» va «Apostollar boshlari» hamda Guyu Van der
Gus, Dirk Bouts asarlari saqlanib qolgan. Yuqorida nomlari sanalganlardan
tashqari bu texnikada bajarilgan «Cho'qintirish» (Pokloneniye volxvov)
Bryusseldagi ajoyibotlar muzeyida saqlanib qolgan.
Breygining yana bir kartinasi bor. Kartina xolstga ishlangan ikki
bo'lakdan tikilgan umumiy o'lchami 121 x 168 sm. Texnologik tadqiqotlar
tasdiqlashicha pigmentlarni bog'lovchi sifatida haqiqatdan hayvon kley
ishlatilgan.
Ruh belilasidan ham bog'lovchi material sifatida keng foydalanilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: