O zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomchilik va dizayn instituti

Kunstkamera
-
bu san’at kabineti m a’nosini anglatadi. San’at 
m a’nosida insonning q o ii bilan yaratilgan nodir namunalar tushuni- 
ladi. Lekin bu yerda san’at deganda, faqat inson tomonidan yaratilgan

---

noyob va nodir, tabiatdan noyob narsalar tushunilgan. Kunstkamera- 
ning asos bo‘lishiga sabab, insoniyatning noyob narsalarga qiziqishi 
b o ig a n 26.
Kunstkamera - nemischa so‘z bo‘lib, u tarixiy xarakterga ega 
bo‘lgan badiiy sanoat, tabiiy, ilmiy durdonalarning kolleksiyalari 
nomini hamda ularni saqlash joylarini bildiradi. Bu yerda har xil 
ajoyibotlar, kam uchraydigan buyumlar, tarixiy shaxsga yoki hodi- 
salarga asoslangan yig‘malar yig‘ilgan. X V I-X V III asrlarda kunstka- 
meralar har bir knyaz hovlisining asosiy mulki hisoblangan. Hozirda 
bu termin qoldirilgan, ilgari kunstkameralar yopilgan yoki har xil 
muzeylarga tarqatib berilgan.
Kunstkamera ko‘rinishida tashkil etilgan 
ilk m a’lumotlar 
1552-yilga tegishli b o iib , Venada vujudga kelgan va imperator Fer- 
dinnans Gabsburg nomi bilan bog‘liq. Drezden kunstkamerasi tash­
kil etilgan. Saksoniyalik Kultyursi Avgust II rezidensiyasida, yozma 
m a’lumotlarga qaraganda 1565-yilda Myunxenda ham kunstkamera 
bo ‘lganekan. Uning asoschisi Albert Vittelsbarg (1550-1579) bo‘lgan. 
Boshqa yana shunday 2 ta kunstkameraning paydo b o iishi gabsburg- 
lar sulolasi bilan bog‘liq. Kunstkamerada faqat tabiat namunalari aks 
etadigan bo‘lsa, ularga albatta, ba’zi mamlakat hamda kontinentlardan 
turli hayvon turlari, gerbariylar olib kelingan. Tabiat namunalari ora- 
sidan mamontlaming suyak qismlari, malyuskalaming chig‘anoqlari, 
kokos yong‘og‘i, turli shaklda qotib qolgan minerallar, yantar va koral, 
prematlar orasida magiyaga b o g iiq buyumlar bo‘lishi mumkin27.
Shunday kunstkameradan, masalan, Rossiyada ilk kunstkamera 
Buyuk Pyotr tomonidan tashkil etilgan bo‘lib, u Gollandiyaga bi­
rinchi borishidayoq juda ko‘p qushlar, baliqlar va qimmatbaho 
buyumlami olib kelish bilan boshlangan. Bu kolleksiya anatomik
2 6
The fir s t treatise on museums. Samuel Q uiccheberg”s inscriptiones 1565.
2013. 34 p.
2 7
The fir s t treatise on museums. Samuel Q uiccheberg”s inscriptiones 1565.
2013. 35 p.

---

preparatlar va anam aliyalar bilan birgalikda M oskvadagi “Arxeatr 
Arisk” dorixonasida saqlangan. 1714-yili bu to ‘plam Peterburgga 
olib kelinib, eski yozgi saroy kutubxonasida kunstkam era tashkil 
qilinadi. Kunstkamera Pyotr I ning 1716-yilda Peterburgga qilgan 
safarida yanada boyidi. Gdanskda mineral, nodir toshlar, rakvinalar, 
Amsterdarnda Ryushning anatomik kabinetida spirtda saqlangan 
hayvonlar, baliqlar, ilonlar, hasharotlarning to ‘plamini sotib olgan. 
1718-yili Rossiyaning barcha chekkalaridan har xil arxeologik to- 
pilmalarini kunstkameraga olib kelish to ‘g ‘risida farmon chiqardi. 
1722-yilda kunstkameraning kutubxonasi bilan birga binosi qurib 
bitkazildi. Fanlar Akademiyasini ochilishi bilan kunstkam era ham ­
da kutubxona Fanlar Akademiyasiga o ‘tdi.
CTtgan yillar ichida kunstkameraning to ‘plamlari akademiyaning 
turli muzeylariga tarqatildi. Faqatgina Buyuk Pyotr kabineti saqlab 
qolindi, bu yerda shohning kiyimlari, quroli, jihozlari, shuningdek, 
uni o ‘rab turgan barcha narsalar va uning q o ii tekkan narsalar: tokar- 
lik buyumlari va dastgoh modellari va boshqalar saqlanadi. 1837-yilda 
bu to lplam tartibga keltiriladi. 1843-yilda esa kema modellari kabinet- 
dan Bosh admeralikka beriladi, Pyotrning kitoblarini esa gidrografik 
depoda saqlash buyuriladi. Nihoyat, 1851-yilda kabinetning barcha 
buyumlari Ermitajga berilib, unda alohida bo‘lim tashkil etiladi va bu 
bo‘lim “ Buyuk Pyotrning kabinetlari” deb nomlanadi.
Germaniyada san’at buyumlari bilan bir qatorda ajoyibotlar kollek- 
siyalari ham yig‘ila boshlagan, ular