Namoz Rasulov

9 | t . m e . o n a t i l i n a m o z r a s u l o v b i l a n
Anda bir 
shoh hokim-u voliy
, 
Mulki ma`mur-u
himmati oliy. 
Ushbu misradagi shoh, hokim, voliy(hukmdor), mulk va ma`mur 
so`zlari hokimiyat tushunchasiga tegishli bo`lganidan tanosub 
hosil qilgan. 
Mayl
ni qo`yki, 
vola-u zor
ul, 
Jon berib 
vasl
iga 
xaridor
ul. 
Bu o`rinda o`z ma`nosiga ko`ra “sevgi tuyg`ulari” bilan bog`liq 
mayl, vola, zor, vasl, xaridor singari tanosub so`zlar “Sabbai 
sayyor” 
dostonidagi 
Mehrning 
ishqqa 
doir 
holatini, 
kechinmalarini ifodalab, yaxlit bir ruhiy manzara yaratgan. 
17.
Husni ta`lil – ar. “chiroyli dalillash”.
Adabiy 
asarlarda tasvirlanayotgan biror hodisaga shoirona biror sabab 
ko`rsatish san`ati: 
Qatra qonlarkim tomar ko`ksimga urg`on toshdin, 
Zahmdindur demakim, qon yig`lar ahvolimga tosh. 
 
Oshiq o`z ko`ksiga tosh urar ekan, yerga qon tommoqda. 
Shoirning fikricha, buning sababi toshning badanga yetkazgan 
yarasi emas, balki oshiq qalbiga urilgan tosh uning bag`ridagi 
g`amning kuchliligiga chiday olmasdan qonli yosh to`kib 
yig`lamoqda.
Quyosh oydek yuzungning xijlatidin
Qochib, to`rtinchi ko`k uzra chiqibdur. 
 
Lutfiy bu o`rinda yor — ma`shuqa yuzini ta`riflamoqda. 
Yorning yuzi quyoshdan ham, oydan ham go`zal. Biz oy va 
quyoshning yerdan tepada —ko`kda turishini bilamiz, ammo shoir 
bunga boshqacha izoh bermoqda. Uning nazarida quyosh yor yuzining 
go`zalligi tufayli yer yuzidan qochib ketgan va to`rtinchi ko`k 
(osmon)dan makon topgan. Lutfiy yana bir g`azalida yozadi: 
Nozuklik ichra belicha yo`q tori gisuyi,
O`z haddini bilib belidin o`lturur quyi. 
 
Shoir yorning sochi uzunligini madh etadi, ayni paytda 
noziklik borasida bel va soch bahsida u (soch) mag`lub. Shuning uchun 
ham sochning o`rni beldan pastda bo`lishi kerak degan shoirona asos 
aytilmoqda. Vaholanki, uzun sochning tabiiy ravishda beldan pastda 
bo`lishi hammaga yaxshi ma`lum. 
Ibodat chog`ida boshni yerga qo`yish odatdagi hol. Ammo 
shoir uni tamomila boshqacha izohlaydi: 
Qutlug` oyog`ing yerga tegibur, oning uchun,
El yerga qo`yub bosh, qilur barcha ibodat. 
Ko`rinib turganidek, shoir elning yerga bosh qo`yib, ibodat 
qilishini yorning «qutlug` oyog`i yerga tekkani» bilan asoslamoqda. 
Yoki kishilarning qand yeyishi tabiiy holdir. Lutfiy esa uni 
shunday ta`riflaydi: 

---