O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Oqimning modul koeffitsiyenti 
(
i
К
) daryoning oqim me’yoriga 
nisbatan suvlilik darajasining ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi va quyidagi 
ifoda bilan aniqlanadi: 
0
Q
Q
К
i
i

, 
ifodada: Q- o‘rganilayotgan yildagi o‘rtacha suv sarfi, m
3
/c da; 
0
Q
- 
o‘rtacha ko‘p yillik suv sarfi, ya’ni oqim me’yori, m
3
/s da. 
Ko‘rinib turibdiki, oqimning modul koeffitsiyenti o‘lcham birligiga 
ega 
emas. 
Uni 
ulushlarda 
yoki 
foizlarda 
ifodalash 
mumkin. 
O‘rganilayotgan yil uchun oqimning modul koeffitsiyentini aniqlab, 
daryoning ayni yildagi suvlilik darajasi haqida xulosa chiqarish mumkin. 
Agar 
i
К
> 1 bo‘lsa, daryodagi suv me’yorga nisbatan ko‘p, 
i
К
= 1 bo‘lsa - 
me’yorga teng, 
i
К
< 1 bo‘lsa, me’yorga nisbatan kam. 
Daryo oqimining yuqorida qayd etilgan ko‘rsatkichlarining har 
biridan ma’lum maqsadlarda foydalaniladi.
Masalan, oqim hajmi haqidagi ma’lumotlar daryoda suv omborlarini 
loyihalash, suvdan irrigatsiya va boshqa maqsadlarda foydalanishda zarur 
bo‘lsa, oqim moduli, oqim qatlami, oqim koeffitsiyenti kabi kattaliklar 
daryo oqimini xaritalashtirishda qo‘l keladi. 

---

123 
10.3.3. Daryo oqimining o‘zgaruvchanligi va oqim me’yori 
Daryo oqimi yillararo o‘zgarib turadi, ya’ni daryoda bir yil suv ko‘p 
bo‘lsa, ikkinchi yili unga nisbatan kamroq bo‘lishi mumkin. Bu 
o‘zgarishlar havza yog‘adigan atmosfera yog‘inlari, havo harorati kabi 
iqlimiy omillarga bog‘liq bo‘lib, aniq bir qonuniyatga bo‘ysunmaydi. 
Lekin daryo oqimining har qanday yillik o‘zgarishlari ma’lum bir o‘rtacha 
qiymati atrofida tebranib turadi. Oqim miqdorining turli yillardagi 
tebranish amplitudasi turli daryolarda turlicha qiymatlarga ega bo‘ladi. 
Daryo oqimini bir necha yillar (25-30 yil) davomida uzluksiz 
kuzatish natijasida hosil bo‘lgan qatorni