|
Fizika fanidan mavzular
Harbiy ishlar bilan tanishtiradigan materiallar
mazmuni (misollar
)
Mexanik harakat. Moddiy
nuqta. Traektoriya
Snaryadning tezligi, harakat traektoriyasi. Snaryad
poroxlarining parchalanishi.
Yo‘l va ko‘chish
O‘qning miltiqdan uchib chiqishi, uchish balandligi,
tezligi, bosib o‘tgan yo‘li.
32
To‘g‘ri chiziqli tekis va
notekis harakat. Tezlik va
o‘rtacha tezlik.
Harbiy mashinalarning (avtomobil, tank, samolyot,
kema, altileriya snaryadi) tezligi, o‘qning
boshlang‘ich tezligi va harakati.
To‘g‘ri chiziqli
tezlanuvchan
(sekinlanuvchan) harakat.
Tezlanish
Harbiy samolyot, raketa, tank, kema va harbiy
mashinalarning tezlanishi haqida ma’lumot.
Jismlarning erkin tushishi.
Erkin tushish tezlanishi.
Samolyotning aviabombalarni tashlashdagi asosiy
ko‘rsatgichlari va bombaning harakati.
Egri chiziqli harakatda
ko‘chish va tezlik.
Otilgan o‘qning, snaryadning, yuqoridan tashlangan
bombalarning xarakat traektoriyalari, ko‘chishi,
tezligi, tezlanishi haqida ma’lumot.
Jism massasi
Snaryad, aviabomba massasi, tankning massasi, harbiy
sohada qo‘llaniladigan qurollar massasi va h.k
Nyutonning birinchi
qonuni
Raketaning uchish traektoriyasi. O‘qning uchish
tezligi, uchish masofasi, o‘q otilgan paytda vujudga
kelgan reaktiv kuchlar, o‘q uchish masofasining otish
burchagiga bog‘liqligi.
Nyutonning ikkinchi
qonuni
Otish qurollaridan foydalanishda o‘q va snaryadning
massalarini oshirish, ularning uchish masofasini
oshirish.
Nyutonning uchinchi
qonuni
O‘q uzilganda miltiq kanali ichida porox gazlarning
bosimi. Aks ta’sir haqida ma’lumot;
Tabiatdagi kuchlar.
Jismning inersiyasi.
Miltiq zatvorining o‘qqa ta’sir etuvchi kuchi,
snaryadning va bombalarning og‘irlik kuchi. Inersiya
hodisasi, deformatsiya.
Jism impulsi. Kuch
impulsi.
Raketa va to‘p otishda reaktiv harakatning sodir bo‘lishi,
boshqariluvchi raketadan foydalanish, hozirgi zamon
aviatsiyasining taraqqiyoti.
Bosim. Paskal qonuni.
Torrichelli tajribasi.
Gidravlik press.
Gidravlik tormoz
Zanjirli va g‘ildirakli harbiy mashinalarning tuproqqa
bergan bosimi va uni kamaygirish. Gidravlik ta’sir
prinsiplari va ularning mina, torpedo, bombalarda
qo‘llanilishi. Glubinomer, gaz bosimi kattaliklaridan
(suv osti ballonlarida, torpedolarda) foydalanish.
Suyuqlik va gazlarning
harakati.
Bernulli qonunining qo‘llanilshi. Samolyot qanotining
ko‘tarish kuchi. Hozirgi zamon samolyotlarining
tezligi, quvvati.
33
Jismlarning suzish
shartlari. Arximed kuchi.
Havoda suzish.
Arximed kuchidan harbiy-texnikada, hozirgi zamon
harbiy kemalari hamda suv osti kemalarida
foydalanish. Samolyot va aviabombalarning havodagi
xarakati.
Ish va issiqlikni uzatish.
Yonilg‘ining yonish
solishtirma issiqligi
Otish qurollari (miltiq avtomat, pulemyotdan otish
vaqtida ularning stvollarining qizishi haqida ma’lumot
berish. Mexanik va issiqlik jarayonlarida energiyaning
saqlanish va aylanishidan foydalanish. Yonilg‘ining
yonish issiqligining raketalarning reaktiv
dvigatellarida qo‘llanilishi.
Ichki yonuv dvigatellari.
Artilleriya, va raketa qurilmalarini ko‘chirishda
qo‘llaniladigan avtomobil transportyor, tyagach,
o‘ziyurar qurollarda, dizel suvosti kemalarida,
samolyotlarda ichki yonish dvigatelining qo‘llanishi,
ularning quvvati, tezligi, yuk ko‘tara olishi haqida
ma’lumot berish.
Galvanik elementlar.
Akkumulyatorlar.
Akkumulyatorning suv osti kemadarida, turli harbiy
apparatlarda, harbiy mashinalarda qo‘llanilishi.
Galvanik elementlarning urush davrida turli minalarni
portlatishda, aloqa vositalarida ishlatilishi.
Elektromagnit hodisalar
Harbiy kemalarda, suv osti kemalarida magnit
maydoni yordamida minalarni aniqlash va ularni
portlatib yuborish. Elektromagnit induksiya hodisasi
harbiy texnikada Induksiya prinsipidan portlagich
sifatida qo‘llanilishi.
Elektr energiyasini ishlab
chiqarish, uzatish va
undan foydalanish.
Elektr stansiyalar. Elektr energiyasini uzatish va
undan harbiy ishlarda foydalanish.(AES, GES, IES,
quyosh batareykalari, shamol generatorlari)
Elektromagnit to‘lqinlar,
radioto‘lqinlar. Infraqizil
va ultrabinafsha nurlar.
Elektromagnit to‘lqinlar, radioto‘lqinlar, infraqizil va
ultrabinafsha nurlardan harbiy ishlarda foydalanish.
Geometrik optika
Geometrik optika qonunlaridan harbiy ishlarda
foydalanish.
Atom yadrosining
tuzilishi. Yadro kuchlari
Atom yadrosining tuzilishi. Yadro kuchlari haqida
o‘quvchilar ongida tasavvurlar hosil qilish.
Atom energiyasini harbiy va tinchlik maqsadida
qo‘llash: Vodorod va atom bombalari hamda atom
34
elektr stansiyalari, suvosti va muzyorar kemalari
haqida tushunchalar.
Nanotexnologiyalar:
Nanorobotlar, molekulyar
dvigatellar,
nanoelektrodvigatellar.
Nazorat va kuzatish vositasi sifatida hamda qurol
sifatida harbiy sohada qo‘llash va h.k.
1.Harbiy texnika va qurolli kuchlar tizimi uchun
harbiy kemalar o‘ta og’ir korroziya sharoitida
ishlaganligi uchun (vallar, vintli periskoplar va boshqa
mexanizmlar) ust qatlamini qoplash uchun keramik
nanomateriallarni qo‘llash.
2.Nanokompozitlarning energetik kondensirlangan
muhitlarda qo‘llanilishi (raketa yoqilg’isi uchun
nanodispersion komponentlarni yaratish, portlovchi
moddalar, porox va boshqalar) .
3.Harbiy maqsadlarda nanoelektronikaning elementar
bazasini yaratish (Kvant kompyuterlaridan foydalanish
hisobiga elektron asboblarning massasi va o‘lchamini
keskin kamaytirish) .
4.Radiatsion, kimyoviy va bilogik qidiruv ishlarini
olib boruvchi harbiy texnika namunalarini yasash
(Robototexnika) . Bu sohada yangi qurilmalarni
yaratishda monomolekulyar qatlamli sezgir moddalar
elementlarini qo‘llash asosida bunday asboblarning
sezgirlik qobiliyati yuqori bo‘ladi va ular 10
-4
%
aniqlikda zararli moddalar konsentratsiyasini aniqlash
imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
