Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги ш арқшунослик институти

Ў Н С А К К И ЗИ Н Ч И БОБ
Қ У Й И Л А Д И Г А Н Д О Р И Л А Р
Қуйиладиган дорилар иссиқ ёки совуқ мизожли ҳидли 
дориларни сувда қайнатиб ва тиндириб, тайёрланади ва бошнинг 
устидан қуйилади. Улар маълум бир касалликларда ишлатилади. 
Уларнинг буғи ва таркибида эриган
866
дорилар миянинг // қуввати ва фаоллигини сақпаш учун 
буриштирувчи ва хушбўй дорилардан бўлмаслиги керак. Уларнинг 
таркибидаги тери тешикларига тезда сингиб кетадиган латиф [яъни
85
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

учувчи] модцалар сақланиб қолиши учун у дорилар огзи мустахкам 
беркитилган шиша идишда пиширилади. [Сингиш] жиҳатидан 
қуйиладиган дорилар бошқапаридан афзалроқдир. У дориларнинг 
таркибига иссиқлик ва қуруқпик кўпайиб кетганида тинчлантирувчи 
дорилардан: кўкнор барги пўсти, меҳригиё, сутчўп ва унинг уруги, 
кашнич, итузум меваси, мингдевона кабилардан қўшиш мумкин. Агар 
оғриқ жуда кучли бўлса, уларга иссиқ мизожли тинчлантирувчи 
дорилардан шеролчин, укроп, заъфарон, майъа елими ва шу кабилар 
кўшилади. Агар кучли огриқ совуқлик билан бўлса, уларнинг 
таркибига шиллиги кўп бўлган ўсимликлардан гулхайри, кунжут 
барги, ёввойи гулхайри, семизўт кабилардан қўшилади. Уруғлардан 
эса испағул, канавча, баргизуб уруғлари иссиқлик кўпайиб кетганида 
ишлатилади. Огриқларни тинчлантириш учун яна ёғлардан ва 
сутлардан ҳам қуйилади. Лекин шу дорилардан кейин бошни яхшилаб 
ювиб, терини тозалаш керак. Бошни тозалайдиган нарсалар эса 
лавлаги суви, кепак суви, гулхайри ва шу кабилардир. Улар 
ҳароратнинг мияга зарар етказиши, тешикларини беркитишига 
тўсқинлик қилади ва иссиқлик билан бугларни ундан (миядан) 
қайтаради. Кейин эса хавф яна ортиб, аҳвол оғирлашиши мумкин. 
Фалокат яна қайталайди.
Летаргия ва совуқдан бўлган бош огршида фойда қияувчи
дори:
бобуна, укроп, тошчўп, ялпиз, тоғ райқонидан олиб, 
кайнатиб, тиндириб, бошдан қуйилади.
Мизожни ҳўляовчи ва ухлатувчи дори:
бинафша, нилуфар, 
гулхайри илдизи, сутчўп барги, тол барги, қовоқ пўстлоги - 
булардан бир ҳовучдан
87а
олинади. Оқ кўкнор баргидан1, // гулхайри баргидан бир 
боғ, сабистон олхўрисидан бир ховуч, қизил гул ва итузум 
баргларидан бир ховучдан олиб 
қайнатиб, тингандан сўнг 
ишлатилади.