Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги ш арқшунослик институти

Ажойиб таъсирли марҳам.
Бу марҳам эт ундириш ва енгил 
ҳолдаги 
яраларни 
тузатиш учун 
ишлатилади. 
Сурма каби 
майдаланган куйдирилган қўрғошиндан бир уқия олиб, унинг 
устига уч уқия зайтун мойидан қуйилади ва яхшилаб аралашгунича 
пиширилади. 
Сўнг 
унинг 
устига 
майдаланган 
кундур,
77
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

анзиратгўштхўр, бақам елими, каллақанд, қуритилган зифтлардан 
икки дирҳамдан қўшилади ва қуюлгунича қайнатилади.
Этларни ўстирувчи марҳам.
Ёз фаслида ва ҳаво иссиқлигида 
ишлатилади. [Тайёрлаш]: куйдирилган қўрғошиндан беш дирҳам 
олиб, сурма каби майдаланади, сўнгра уни эригунича ва 
юмшагунича сирка билан эзилади. Кейин унинг устига гул ёгидан 
қуюлгунича қўшилади. Сўнг шишгунича ва марҳамга айлангунича 
яна сирка ва ёғдан солинади. Кейин унга ўн беш дирҳам қўрғошин 
упасидан ва озгина кофур қўшилади.
Йирингли 
яраларни 
битирувчи, 
зарарли 
нарсалардан
тозаловчи ва ўлик этларни еювчи марҳам
: бир уқия зангор, 
анзиратгўштхўр ва ушшоқларнинг ҳар биридан ярим уқиядан олиб, 
барчасини сиркада майдалаб, асал билан
82а
қориб, // 
истеъмол қилинади. 
Бошқа хили\
тозаланган 
анзиратгўштхўрни майдалаб, худди шунча асал билан қорилади.
Сепиладиган дориларга келсак, улар етилган ва юмшоқ 
яраларни битиришда марҳамларга нисбатан уч ҳисса кўпроқ 
таъсирга эгадирлар. Бундай яраларда бошқа беркитувчи ва 
ёпиштирувчи воситаларга эҳтиёж сезилмайди. [Бу дорилар]: алой, 
бақам елими, ақоқиё, кундур пўстлоги, сандарак елими, қаҳрабо, 
хоразм тоши5,
анзиратгўштхўр, мурр, 
жародат ап - одам .
санавбар дарахтининг қуритилган пўстлоғи, дуб ёнгоғининг елими 
ва шу кабилардан тайёрланади. Аммо йиринглаган, оғриғи кучли 
ҳўл яраларни қуритишда кундур талқони, куйдирилган қўрғошин, 
анор гули, куйдирилган папирус, ҳина, қуритилган кашнич, кунор 
дарахтининг пўстлоғи, қуритилган ва куйдирилган қовоқ пўстлоги, 
дуб ёнғоғининг пўстлоғи, чучукмия барги, гулсафсар илдизи, 
аристолохия, “денгиз кўпиги”, анор пўстлоғи, укроп, мози, арпа 
уни ва бўтқаси, лолақизғалдоқ ва шу кабилар ишлатилади.
Чириган, ўлик этларни куйдириб ва доғлаб, кетказувчи 
дорилар ўткир догловчи воситалар бўлиб, улар зок, зангор, 
нушодир, зарниҳ, оҳак, ишқор, ушнон, ўлдирилган ва қуруқ 
ҳайдалган 
симоб, 
аччиқтош 
ҳамда 
кучли 
қуритувчи 
ва 
буриштирувчи дорилардан темир тўполи, куйдирилган мис ва мис 
кукуни, мози, жилвиртош, куйдирилган ақоқиё ва шу кабилардир. 
Уларни ишлатганда соғлом этнинг устига тушиб қолишидан эҳтиёт 
бўлиш керак. Шунингдек, яна уларнинг зарари, ачиштириши ва
78
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

оғриқларини камайтириш учун улардан кейин ёғ суртиш керак. 
Булар икки нарсага, яъни
Я2б
ёмон этнинг ейилишига ва соғлом гўштнинг унишига олиб // 
келади.
Сепиладиган дори:
кундур елими, анзиратгўштхўр, мурри 
маккий, бақам дарахти елимидан тенг микдорда олиб, тайёрланади. 
Бу таркиб “тўрт дори” номи билан машхурдир.
Сепиладиган 
қуритувни 
дори:
куйдирилган 
кўрғошин,
чучукмия барги, ҳалила пўстлоғи ва мозидан бир қисмдан, анор 
пўстлоғи ва зарчавадан ярим қисмдан олинади.
Этларни еювчи сепиладиган дори:
куйдирилган сарик зок, 
мози, зангор, анзиратгўштхўрлардан бир хил вазнда олинади. 
[Аллох аэза ва жалланинг изни билан шифо бўлади]7.