Mavzu: Sanoat ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning asosiy yoʼllari

Xo’jalik yuritish samaradorligining mezon va ko’rsatkichlari 
 
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish – korxona rahbariyatining doimiy 
vazifasidir.
Bu vazifani echish amaliyotda quyidagi omillar bilan bog‘liq bo‘ladi: 
* bozor talablariga javob beruvchi yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishda eng 
kam xarajatlar bilan ishlab chiqarishning maksimal hajmini ta‘minlovchi, optimal 
ishlab chiqarish jarayonini tanlash; 
* iste‘molchilar talabini qondirishga yo‘naltirilgan mahsulotni sotish va yuqori 
daromad (foyda) olish; 
* aylanma vositalarni tejash imkoniyatini yaratuvchi optimal ishlab chiqarish 
zahiralarini yaratish. 
Xo‘jalik samaradorligini baholash, korxonada foydalaniladigan resurs turlari 
bo‘yicha amalga oshirilishi va miqdor jihatidan o‘lchanishi mumkin. Masalan, 
ishchi kuchidan foydalanish samaradorligini mehnat unumdorligi va mahsulotnig 
mehnat sig‘imi ko‘rsatkichlari yordamida quyidagi formula asosida baholash 
mumkin: 
PT=Q/CH 
Bu erda: 
PT - mehnat unumdorligi; 
Q - mahsulot hajmi qiymat ko‘rinishida; 
Ch - ishlovchilar (ishchilar) soni. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Korxona faoliyati samaradorligini oshirish yo’llari va omillari 
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, xo‘jalik yuritishning bozor tizimi 
hamda har qanday davrning muhim talabidir. Samaradorlik istalgan korxonaning 
iqtisodiy barqarorligi va faoliyat yuritish qobiliyatini aks ettiradi. Har qanday 
ishda, jumladan, korxonalar faoliyatida samaradorlikning, ijobiy natijalarning 
mavjud bo‘lmasligini, obrazli qilib aytganda, ovoragarchilik, vaqt, kuch va 
resurslarni yo‘qotish bilan izohlash mumkin. 
Fan-texnika 
taraqqiyoti 
korxonalarning 
ishlab 
chiqarish 
faoliyati 
samaradorligini oshirishda muhim omil bo‘lib kelgan va hozirda ham o‘z 
ahamiyatini yo‘qotmagan. Mazkur omildan quyidagi yo‘llar bilan foydalanish 
mumkin: 
* ishlab chiqarish va mehnatni mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish hamda 
kompleks ravishdagi mexanizatsiyalashtirish; 
* asosiy texnologik jarayonlarni robotlashtirish; 
* progressiv, mehnat hamda resurslarni tejashga yo‘naltirilgan texnologik 
jarayonlarni amaliyotga kiritish va ulardan keng foydalanish; 
* xom ashyo va materiallar (mehnat predmetlari) zamonaviy turlarini yaratish va 
ulardan foydalanish; 
* ishlab chiqarishni tashkil qilish, rejalashtirish va boshqarish jarayonlarida 
zamonaviy axborot texnologiyalaridan, hisoblash texnikasidan foydalanish; 
* ishlab chiqarish va mehnatni ilmiy tashkil qilish. 
Amaliyotda 
fan-texnika 
taraqqiyotining, 
jumladan, 
uning 
tarkibiy 
qismlarining ahamiyati va rolini inkor qiluvchi yoki tushunmovchi korxonani 
topish amrimahol. Biroq ushbu omilni amalga oshirish uchun faqatgina hohish va 
istaklarning o‘zigina etarli emas. Buning uchun birinchidan, fan-texnika 
taraqqiyotining ayni paytda zarur bo‘lgan yo‘nalishlarini izlash va aniqlash, 
ikkinchidan, pul mablag‘larini va boshqa zarur bo‘lgan resurslar (investitsiyalar) 
izlab topish, uchinchidan, zamonaviy ilmiytexnikaviy ishlamalarga ixtisoslashgan 
ilmiy-tadqiqot institutlari, konstruktorlik, texnologik va boshqa ilmiy muassasalar 
bilan kerakli aloqalarni ―bog‘lash‖, to‘rtinchidan, o‘z ilmiy-texnikaviy 
maqsadlarining samaraliligini hisoblab chiqish talab qilinadi.