Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

 
3.3. O’zbekistonda kadrlar tayyorlash milliy dasturi
 
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng umumiy ta’lim-tarbiya 
sohasini isloh qilish zaruriyati tug’ildi. Ayrim o’quv fanlari dars tizimidan 
chiqarib tashlandi, ayrimlarining mazmuni o’zgartirildi, ayrim fanlar yangidan 
yaratilib o’quv tizimiga joriy qilindi.
Maktab geografiya ta’limi sohasida ham muhim o’zgarishlar sodir bo’ldi. 
Umumiy ta’lim maktablarida “SSSR tabiiy geografiyasi” (8-sinf) va “SSSR 
iqtisodiy va sotsial geografiyasi” (9-sinf) o’quv kurslari ta’limi dasturdan olib 
tashlandi. 
Umumiy majburiy ta’lim 9-yilga o’tkazilgani musosabati bilan ayrim o’quv 
kurslari o’rganiladigan sinflar o’zgardi. 5-sinfga yangi “Tabiiyot” kursi kiritildi. 
Ammo mazkur kurs o’zlashtirish qiyin bo’lganligi, hamda unda tabiiy geografiya
va boshqa fanlardagi bilimlar qaytarilganligi tufayli 1999 yil o’quv dasturidan olib 
tashlandi. 
“Boshlang’ich tabiiy geografiya” kursi, “Materik va okeanlar tabiiy 
geografiyasi” kursi bilan qo’shib 6-sinfda o’tiladigan bo’lgan edi. Bu ham o’zini 
oqlamadi. Yangi dastur (1999 yil) bo’yicha yana 5-sinfda boshlang’ich “Tabiiy 
geografiya” kursi o’tiladigan bo’ldi. Bundan tashqari O’zbekiston va Turkiston 
hududidan tashqari ilgari sobiq “SSSR tabiiy geogra fiyasi”da o’rganiladigan tabiiy 
geografik o’lkalar “Materik va okeanlar tabiiy geografiyasi” kursida o’tiladigan 
bo’ldi. 
O’quv dasturiga tamoman yangi “Turkiston tabiiy geografiyasi” kursi 
kiritildi (7-sinflar uchun).
9-sinfda o’qitiladigan “Jahonning iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi” kursida 
ham o’zgarishlar sodir bo’ldi. Endi O’zbekiston Respublikasidan tashqari hamma 
davlatlar shu kursda o’rganiladi. 
Yangi dasturga muofiq tayanch majburiy ta’limga moslangan geografiya 
kurslarining sinflar bo’yicha taqsimoti quyidagicha: 

---

26 
- 5-sinfda “Tabiiy geografiya”, boshlang’ich kursi ; 
- 6-sinfda “Materik va okeanlar tabiiy geografiyasi” ; 
- 7-sinfda : birinchi yarim yillikda “Turkiston tabiiy geografiyasi” (hozirda 
O’rta Osiyo tabiiy geografiyasi), ikkinchi yarim yillikda “O’zbekiston tabiiy 
geografiyasi”; 
- 8-sinfda “O’zbekiston ijtimoiy va iqtisodiy geografiyasi”; 
Har qanday davlatning kelajaini, buyukligini va qudratini yuksak darajada 
bilimga ega bo’lgan kadrlar belgilab beradi. Bunday kadrlarning yetishtirish uchun 
esa davlatning ta’lim tizimi yuqori darajada takomillashgan va xalqaro standartlar 
talabiga javob beradigan darajada bo’lishi kerak. 
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimov Oliy Majlisning 
9-sessiyasida (30.08.97) mazkur muammo to’g’risida shunday degan edi “Har 
qaysi millat nafaqat yer osti va yer usti tabiiy boyliklari bilan, harbiy qudrati va 
ishlab chiqarish salohiyati bilan, balki birinchi navbatda o’zining yuksak 
madaniyati va ma’naviyati bilan kuchlidir”. 
1997 yil avgustda Oliy Majlisda ko’rilgan ta’lim qonuni O’zbekiston ta’lim 
tizimining takomillashtirish va barkomol avlodni tarbiyalash sohasidagi qo’ygan 
qadamlarining eng yirigidir. 
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.Karimovning ta’lim 
qonuni bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 9- sesiyasida so’zlagan 
nutqini quyidagi qismlarga bo’lish mumkin: 
1. O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng o’rta va oliy ta’limda 
erishilgan yutuqlar tahlili. 
2. Hozirgi ta’lim tizimining hayot talablariga javob bermasligining asosiy 
sabablarini tahlili. 
3. Oliy ta’lim islohotining asosiy yo’nalishlari. 
4. Ta’limdagi islohotlarni bosqichma – bosqich amalga oshirilishi. 
5. Kadrlar tayyorlash tizimini shakllantirish va faoliyat ko’rsatishining asosiy 
tamoyillari. 
6. Umumtalim dasturining tuzilishi. 
7. Milliy dasturni amalga oshirishdagi murakkabliklar. 
Mazkur masalalarni alohida-alohida ko’rib chiqamiz: