Mashina traktor agregatlarini diagnostikalash va texnik servisi

2.2- jadval. 
Nasos agregatlarida sodir bo„ladigan vibratsiya sabablari. 
Vibratsiyaga olib 
keluvchi sabablar 
Vibratsiyani sodir bo‗lish sabablari 

---

43
1 
2 
Pastki 
be‘fda 
suv 
sathining tez o‗zgarishi 
So‗ruvchi quvurlarga suvning notekis kelishi natijasida 
past chastotali vibratsiya signallari paydo bo‗ladi. 
Sababi nasos agregati qisman vibratsiya sharoitida 
ishlaydi. 
Pastki 
be‘fda 
suv 
sathining 
(davomiy) 
tushib ketishi. 
Suv 
sathining 
tushib 
ketishi 
natijasida 
suvda 
o‗ramalarning hosil bo‗lishi, nasos ishchi kamerasiga 
havoning so‗rilishi, kavitatsiyaga olib keluvchi holatlar. 
Nasos 
agregati 
aylanuvchi qismlarida 
muvozanatning 
ta‘minlanmaganligi 
Bir necha marta ta‘mirlangan nasos qurilmasi vali va 
ishchi parragini muvozanatga to‗liq keltirib bo‗lmasligi. 
Ta‘mirlash 
sifatining 
past 
bo‗lganligi 
sababli 
muvozanatning tez buzilishi 
Elektrodvigatel 
va 
nasos valining bir o‗qda 
yotishining buzilishi 
Nasos vali va elektrodvigatel valida paydo bo‗lgan bir 
tomonlama eyilishlarning sodir bo‗lishi, podshipniklar 
sifatining past bo‗lishi. 
Nasos ishchi vali va 
parragida 
muvozanatning 
buzilishi 
Suvning 
tarkibidagi 
oqiziqlarning 
va 
mexanik 
zarrachalarning 
ta‘siri 
natijasida 
nasos 
ishchi 
yuzalarining kavitatsion va gidroabraziv eyilishi, darz 
ketishi, sinishi, podshipnik o‗tirish joyining bir 
tomonlama eyilishi. 
Avankamera 
oldiga 
o‗rnatilgan panjaralar 
oldida 
oqiziqlarning 
to‗planib qolishi 
Avankameraga suv o‗tishi qiyinlashganligi sababli suv 
sathining tushib ketishi va so‗rish quvuri oldida 
o‗yurmalarning hosil bo‗lishi, nasos ishchi kamerasiga 
havoning so‗rilishi, kavitatsiyaga olib keluvchi holatlar. 
Bosimli 
quvurda 
vibratsiyaning 
sodir 
bo‗lishi 
Bosimli quvurda gidravlik zarbalarning paydo bo‗lishi 
va nasos agregatlariga bu vibratsiyaning uzatilishi 

---

44
Nasos stansiyalarida olib borilgan kuzatishlar natijasida shu ma‘lum bo‗ldiki, 
ularning tarkibidagi jihoz va qurilmalarning ishdan chiqishiga olib keluvchi asosiy 
sabablardan biri vibratsiya miqdorining oshib ketishi hisoblanadi. SHuning uchun 
diagnostika qilish tizimini joriy etish muhim ahamiyatga ega bo‗lib, diagnostika 
qilishning qo‗llash natijasida: 
- nasos agregatlarida sodir bo‗lgan vibratsiya miqdorini doimiy aniqlash va tegishli 
choralarni ko‗rish; 
- ishlash davrida nasos agregatlaridan foydalanish texnologiyalarning buzilishi 
natijasida sodir bo‗ladigan avariyalarning oldini olish; 
- vibratsiya miqdoriga qarab nasos agregatlarining texnik holatining o‗zgarishi 
to‗g‗risida ma‘lumotlarga ega bo‗lish; 
- nasos agregatlari parametrlarining o‗zgarishiga qarab, ularning hozirgi holatini 
baholash mumkin bo‗ladi.
Rekonstruksiya qilingan nasos stansiyasidan olingan ma‘lumotlar tahlili shuni 
ko‗rsatdiki, u erda o‗rnatilgan diagnostika va nazorat qilish asbob uskunalari 
nasoslardagi suv sarfi va bosimi, moylash qismlaridagi moyning harorati, tok kuchi 
va quvvatining o‗zgarishi to‗g‗risida doimiy diagnostika qilish imkoniyatini beradi. 
Lekin eng ko‗p holatlarda avariya holatiga olib keluvchi parametr bo‗lgan 
vibratsiyani aniqlaydigan vibrodiagnostika qilish tizimi o‗rnatilmagan. Daryolardan 
oqib kelayotgan suvning tarkibida turli xil oqiziqlarning bo‗lishi va ularning nasos 
agregati qismlariga salbiy ta‘sir etishi natijasida gidroabraziv eyilishlarning sodir 
bo‗lishi vibratsiyaga olib keluvchi asosiy sabablardan biri bo‗lib hisoblanadi.
Diagnostika qilish tizimi nasos stansiyalari uchun datchiklarni tatbiq etish 
natijasida: 
- nasos agregatlarda sodir bo‗layotgan vibratsiya to‗g‗risida katta miqdordagi 
axborotlarni olish va saqlash imkoniyatini; 
- har bir nasos agregatidan olinayotgan ma‘lumotni parallel ravishda qabul qilib, 
tahlil qilish imkoniyatini; 
- qabul qilingan signallarni tahlil qilish imkoniyatini beradi. 

---

45
Diagnostika qilish tizimi nasos agregatlarining holatini doimiy ravishda 
baholash, ularning havfsiz va ishonchli ishlashini ta‘minlash hamda ta‘mirlash uchun 
sarf harajatlarni kamayishini ta‘minlaydi. Bu tizim nasos agregatlarida sodir 
bo‗ladigan o‗zgarishlarni avtomatik ravishda aniqlab mutaxassislarga, sodir 
bo‗ladigan nosozliklar va e‘tibor qaratilishi zarur bo‗lgan tegishli vazifalarni 
bajarilishi kerakligi to‗g‗risida ma‘lumotlar bazasini beradi va o‗zida saqlab turadi. 
Ishlab chiqilgan vibrodiagnostika qilish tizimi nasos agregati barcha qismlarining 
holatini aniq baholash hamda ularning yana qancha muddat soz holatda bo‗lishi 
to‗g‗risida ma‘lumotlarni berish bilan birga, nasos qismlariga to‗satdan tushadigan 
kuchlarni, rejimga ta‘sir etuvchi holatlarni aniqlash va tegishli vazifalarni bajarish 
to‗g‗risida ma‘lumotlar beradi. Avtomatlashtirilgan diagnostika qilish tizimi nasos 
agregatlariningholati to‗g‗risida doimiy ma‘lumotlar berish bilan birga, har bir sodir 
bo‗lishi mumkin bo‗lgan avariya holatlarining oldini olish uchun hizmat qiladi. 
SHuningdek bu tizim texnik holat to‗g‗risida ma‘lumotlar bankini shakllantirish 
uchun ham xizmat qiladi. Bu esa o‗z navbatida qismlarni talab darajasida bo‗lishini 
ta‘minlash bilan birga to‗satdan bo‗ladigan ortiqcha kuchlanishlar ta‘sirining oldini 
oladi.
YUqoridagilarni inobatga olgan holda ishlab chiqilgan diagnostika qilish tizimi 
ma‘lumotlarni katta aniqlikda aniqlash bilan birga olingan ma‘lumotlarga ishlov 
berish imkoniyatiga ham ega bo‗lishi kerak. Buning uchun quyidagi asosiy 
prinsiplarni amalga oshirishni ta‘minlashi kerak bo‗ladi. 
O‗rnatiladigan datchiklar soni minimal miqdorda bo‗lgan holda to‗satdan 
bo‗ladigan buzilishlarning oldini olish uchun ma‘lumotlar to‗plamining to‗liqligini 
ta‘minlashi lozim.
Minimal datchiklarni qo‗llagan holda nasos agregatlarining holatini to‗liq 
aniqlash imkoniyatini berishi lozim.
Nasos agregatlarida bo‗ladigan vibratsiyani aniq baholash bilan birga, olingan 
ma‘lumotlarni belgilari bo‗yicha tanlab olish imkoniyatiga ega bo‗lishi kerak.