M. A. Raxmatullayev, B. I. Ganiyeva

 
Shu o‘rinda 
EIFL
konsorsiumining 
Open Access
dasturida ish olib 
borayotgan ijrochilarining ham ochiq elektron resurslarni yaratish va 

---

152 
foydalanish uchun taqdim etishdagi olib borayotgan ishlari e’tiborga 
molik. Bu global tadbir SPARC tomonidan 2008-yilda tashkil etilgan. 
EIFL ochiq imkoniyat dasturi kutubxonalarni EIFL tizimidagi ochiq 
imkoniyat haftaligi tadbirida qatnashishga chorlaydi. Bu global 
miqyosdagi tadbirga tayyorgarlik ko‘rishda yordam beradi. Har yili 
butun dunyo bo‘ylab kutubxonalar ushbu haftalikda ishtirok etadilar. 
Ochiq imkoniyat bu tezkor onlayn rejimdagi bepul va cheklanmagan 
dastur bo‘lib, u tadqiqotchilarning rivojlanishidagi to‘siqlarning aniq 
yechimidir, bu rivojlanayotgan mamlakatlardagi kishilar hayotini 
yaxshilash imkoniyatini yaratadi. 
Yuqorida ochiq ta’limiy resurslar imkon qadar tahlil etilib, ularning 
ma’lum bir fan yoki tarmoq bo‘yicha mustaqil bilim olish, o‘z ustida 
ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishdagi ahamiyati, imkoniyatlari 
yoritildi. Ochiq ta’limiy resurslardan foydalanish imkoniyatlariga ega 
bo‘lish, xalqaro darajada ta’lim olish imkoniyatlarining o‘sishiga, ta’lim 
sifatini oshishiga, bu orqali sohalar rivoji, mamlakat taraqqiyotiga ulkan 
hissa qo‘shadi.
Bugungi kunda mutaxassislar oldida turgan dolzarb vazifalardan 
biri – mazkur jahon ta’limiy resurslarini imkon qadar keng yoritish, 
ulardan samarali foydalanish yo‘llarini targ‘ib etishdan iboratdir. 
Shunungdek, axborot kutubxona katalogi va fondi moduli doirasida 
qo‘llashni tashkil etish muhim ahamiyatga ega. 
O‘zbekistonda ochiq resruslardan foydalanish
O‘zbekistonda ochiq foydalanish harakati 2000-yillarning 
boshlarida boshlangan. Ilmiy, ta’lim muassasalari va kutubxonalarning 
veb-saytlari va portallarini yaratish Internetda turli sohalardagi yutuqlar 
haqidagi ma’lumotlarni berib borish uchun muhim turtki bo‘ldi. Davlat 
ochiq depozitoriylar, ilmiy-ma’rifiy portallarni rivojlantirishga har 
tomonlama yordam bermoqda. Bu borada 
www.ziyonet.uz 
portali 
diqqatga sazovor. Uning maqsadi – aholini ham Internet, ham Intranet 
tarmog‘i orqali ochiq foydalanish uchun ilmiy va ma’rifiy resurslar bilan
ta’minlashdan iborat. Bugungi kunga kelib ularning ma’lumotlar bazasi 
ma’ruzalar matni, avtoreferatlar, metodik va o‘quv qo‘llanmalar, 
laboratoriya 
ishlari, 
dissertatsiyalar, 
referatlar 
va 
darsliklar 
ko‘rinishidagi 20 mingdan ortiq hujjatlarni o‘z ichiga olgan. Portaldagi 
adabiyotlar nafaqat talaba, abiturient va o‘qituvchilar, balki axborot 
resurslariga ehtiyoji bo‘lgan boshqa fuqarolar uchun ham foydali 
qo‘llanmalar sifatida xizmat qiladi.

---

153 
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining ilmiy tadqiqot 
institutlari, vazirliklar, jumladan Xalq Ta’limi vazirligining o‘quv va 
o‘quv-metodik muassasalari, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 
universitetlari, kollejlari portalning asosiy axboot manbalari hisoblanadi. 
Resursni kiritish yoki yuklab olish uchun 
www.ziyonet.uz
. portalida 
avtorizatsiyadan o‘tish talab etiladi. 
Respublikaning o‘quv muassasalari muntazam ravishda portalga o‘z 
materiallarini kiritadilar. O‘z ma’lumotlarini kiritishdan avval hujjatlar 
maxsus ekspertizadan o‘tkaziladi va muassasaning Ilmiy kengashida 
tasdiqlanadi va shu qatorda material mazmuni uchun ma’sul 
hisoblanadilar.
ZiyoNetdan tashqari respublikada erkin foydalanish uchun o‘z 
nashrlarini berib borish imkoniyatiga ega yana boshqa ko‘pgina 
tashkilotlar, kutubxonalar va ilmiy-tadqiqot hamda ta’lim muassasalari 
mavjud. O‘zbekiston milliy kutubxonasining 
www.natlib.uz
 
sayti 
axborot va kutubxona mavzulari bo‘yicha eng qiziqarli maqolalarni 
yig‘adi va chop etib boradi. Hozirgi paytda Hukumat tomonidan qabul 
qilingan dasturlar va direktivalar respublika axborot-kutubxona 
tarmog‘ining rivojlanishini sezilarli darajada kuchaytirmoqda. Axborot-
kutubxona muassasalarining integratsiyasi bevosita yangi repozitoriylar 
va ma’lumotlar bazasini yaratishga olib keladi.