Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Puchalski C, Ferrell B, Virani R, Otis-Green S, Baird P, Bull J, et al. Improving
the quality of spiritual care as a dimension of palliative care: The report of the consensus
conference.
J Palliat Med.
2009;12:885–904.
2. Arman M, Rehnsfeldt A, Lindholm L, Hamrin E, Eriksson K. Suffering related
to health care: A study of breast cancer patients' experiences.
Int J Nurs
Pract.
2004;10:248–56.
3. Ellis MR, Thomlinson P, Gemmill C, Harris W. The spiritual needs and
resources of hospitalized primary care patients.
J Relig Health.
2013;52:1306–18.
4. Delgado-Guay MO, Hui D, Parsons HA, Govan K, De la Cruz M, Thorney S,
et al. Spirituality, religiosity, and spiritual pain in advanced cancer patients.
J Pain
Symptom Manage.
2011;41:986–94.
Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
268
TA’LIMNI RAQAMLASHTIRISHDA QO‘LLANILADIGAN
PLATFORMALARNI AVTOMATLASHTIRISH
Normatov O‘tkir
O‘zMU Jizzax filiali talabasi
Bugungi kunda dolzarb masalalardan biri bu talim sohasini elektronlashtirish va
avtomatlashtirish hisoblanadi. Hozirda bu maslani yechish bo‘yicha juda ko‘plab ishlar
olib borilmoqda. Quyida bunday platformalardan yaratishda qaysi daturlash tillari
ishlatilishi foydali ekanligiga tahlil qilinadi.
Ta’lim platformalari yartishda e’tibor qaratilish kerak bo‘lgan muhim omillardan
biri bu katta ma’lumotlar oqimini boshqarish va uni tahlil qilishdir. Shuning uchun bu
o‘rinda .Net va Python dasturlash tillari boshqalarga qaraganda bir muncha ustun
hisoblanadi. Hozirda yurtimizda ham, jahonda ham ommalashayotgan sun’iy intellekt
(SI) metodlaridan foydalangan holda platforma imkoniyatlarini yanada oshirish
mumkin. Bu o‘rinda Python dasturlash tilining aynan SI texnologiyalariga mosligi
ko‘plab tadqiqot ishlari orqali e’tirof etilganligini aytib o‘tish lozim. Pythonda yozilgan
ko‘plab kutubxonalar yoki modullar dasturlash jarayonini bir muncha osonlashtirdi va
yozilgan ko‘dning samaradorligini uning miqdoriga qarama-qarshi ravishda oshirdi.
Ammo boshqa tomondan agar platforma maqsadi SIdan foydalanish bo‘lmasa va unga
saytning tez ishlashi kerak bo‘lsa .Net va PHP lardan foydalanish maqsadga muvofiq
hisoblanadi. Shuningdek, bunday platformalarni yaratishda quyidagi zamonaviy
texnalogiyalardan parallel ravishda foydalanish mumkin : Docker, WebSocket, Redis,
Mysql, MongoDb, React. Platforma interfeysining foydalanuvchilar uchun qulay
bo‘lishi uning sifatini ifodalaydigan omillardan biridir. Interfeys Html, CSSdan
tashqari Js kutubxonasi va reactdan foydalanish tavsiya etiladi. Ta’lim platformalari
ham veb ilovalar hisoblanadi.
Veb-ilovalar
odatda o‘zaro faoliyat platforma sifatida
tavsiflanadi, chunki ideal holda, har xil narsalardan foydalanish mumkin
veb-
brauzerlar
turli xil operatsion tizimlar ichida joylashadi. Bunday dasturlarda odatda
a
mijoz-server
tizim arxitekturasi va murakkabligi va funktsionalligi bilan har xildir.
Ushbu keng o‘zgaruvchanlik, rivojlangan funksionallik maqsadiga zid ravishda
muntazam qarama-qarshi bo‘lgan platformalararo imkoniyatlarning maqsadini sezilarli
darajada murakkablashtiradi.Asosiy veb-ilovalar to‘liq yoki ko‘p ishlov berishni
amalga oshiradi. Shuningdek
server
va natijani mijoz veb-brauzeriga o‘tkazadi.
Foydalanuvchilarning dastur bilan barcha o‘zaro aloqalari ma'lumotlar so‘rovlari va
server javoblarining oddiy almashinuvidan iborat. Ushbu turdagi dasturlar dastlabki
Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
269
bosqichlarda odatiy hol edi. Ammo jarayonlarga qo‘yilgan talabning keskin oshishi
uning murakkablashuvini taminlab berdi. Bunday dasturlar statik platformalardan
dinamik holatdagi platformalarga o‘tish evolutsiyasini amalga oshirdi va yangi
moslashuvchan ta’lim platformalarining yaratilishiga asos bo‘ldi. Bugungi kunda ular
hali ham nisbatan keng tarqalgan, ayniqsa, platformalararo muvofiqligi va soddaligi
rivojlangan
funktsionalliklarga
qaraganda
ancha
muhim
deb
hisoblanadi.
Kengaytirilgan veb-ilovalarga
Gmail
,
A9.com
,
Google xaritalari
va Bing qidiruv
tizimini misol qilish mumkin. Bunday ilg'or dasturlar muntazam ravishda faqat
mashhur veb-brauzerlarning so‘nggi versiyalarida mavjud bo‘lgan qo‘shimcha
funktsiyalarga bog'liq. Ushbu bog'liqliklar
JavaScript
,
Dinamik HTML
,
SVG
va boshqa
tarkibiy qismlarga bevosita bog’liqdir. Shunday qilib talim platformalarini yartishda
so‘ngi dasturiy texnalogiyalardan foydalanish juda muhim hisoblandi. Va albatta
bunday platformalar SI asoslanib qurilishi uning dolzabligini bir necha karra oshirib
yuboradi.
Zamonaviy texnologik jarayon masuli bo‘lgan LMS platformalari yordamida ham
foydali ta’lim platformalarini yaratish mumkin. Bunday platformalarga Wordpress,
Joomla, WooCommerce va boshqalarni misol qilish mumkin. Bu platformalar tayyor
shablonlar asosida ma’lum bir sohaga yo‘naltirilgan veb-saytlarni yaratishga yordam
beradi.
Ta'limni boshqarish tizimi - bu ta'lim kurslari, o‘qitish yoki o‘rganish va rivojlantirish
dasturlarini yaratish, kuzatish, avtomatlashtirish, boshqarish, hisobot berish,
hujjatlashtirish va etkazib berish uchun dasturiy ta'minot hisoblanadi. Bunday tizimlar
har qanday hajmdagi korxonalar, ta'lim muassasalari va hatto ba'zi davlat organlari
tomonidan qo‘llaniladi. Texnik jihatdan, bu ikki atama o‘rtasidagi farq unchalik katta
emas. E-Learning platformalarini LMSning bir
qismi deb hisoblash mumkin, ammo LMSlar e-
Learning platformalari bilan bir xil xususiyatga
ega. Umuman
olganda,
LMS
kengroq
maqsadlarda qo‘llanilishi mumkin: oflayn
darslarni rejalashtirish va tayyorlash, ishchilar
uchun ma'lumotlarni joylashtirish, ularning
bilim
va
ko‘nikmalarini
tasdiqlash
va
boshqalar. LMS dasturi odatda eLearning veb-
sayti yoki ilova funksiyasidan tashqariga chiqishi mumkin bo‘lgan boshqaruv panelini
o‘z ichiga olgan kengroq imkoniyatlarga ega. Agar siz LMSni ishlab chiqishga
Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
270
qiziqsangiz va biz ushbu maqolada ko‘rib chiqilmaydigan xususiyatlar haqida bir oz
ko‘proq ma'lumotga ega bo‘lishni istasangiz, bizga xabar qoldiring va biz bu borada
qanday yordam berishimizni ko‘rib chiqamiz. LMS platformalari ta’limiy saytlarni
yaratishda quyidagi afzaliklarga ega:
➢
Bu foydalanuvchi ma'lumotlarini olish va keyinchalik saqlashga yordam
beradi. Foydalanuvchilar ham undan foyda ko‘radilar, chunki ular turli
qurilmalardan tizimga kirishda unga osongina kirishlari mumkin.
➢
Agar foydalanuvchilar tanaffusdan keyin qaytib kelishsa yoki hatto ilovangizni
oʻchirib tashlab, qayta oʻrnatsa, ular oxirgi marta toʻxtagan joydan davom
etishlari mumkin boʻladi.
➢
Platforma egasi sifatida siz foydalanuvchilar profiliga moslashtirilgan takliflar va
chegirmalar taklif qilish orqali daromadingizni oshirishingiz mumkin.
Shuningdek, ijtimoiy tizimga kirish funksiyasini qo‘shishni tavsiya etiladi. Bu
Google, Facebook, Twitter va boshqa ijtimoiy media hisoblarida roʻyxatdan
oʻtish/kirish imkonini beradi. Bu xususiyat juda qulay, chunki u foydalanuvchilarga
tezda tizimga kirish va darhol platformadan foydalanishni boshlash imkonini
beradi. Shunday qilib, foydalanuvchilar haqida ko‘proq ma'lumot olish mumkin,
jumladan ularning ismlari, profil rasmlari, yoshi, joylashuvi, do‘stlar ro‘yxati va
boshqalar. Bu platforma yaratuvchisining mijozlarni yaxshiroq bilishga va yangi
kontent yaratishda ushbu tushunchalardan potentsial foydalanishga yordam
beradi. Bundan tashqari, u foydalanuvchilar oʻrtasida ijtimoiy oʻzaro taʼsirlarni
(masalan, munozaralar, so‘rovnomalar va h.k.) imkonini beradi. Ta’limiy
platformaning
boshqaruv
paneli
odatda
tizimga
kirgandan
so‘ng
foydalanuvchilarning birinchi ko‘radigan ekranidir. Shuning uchun uni asosiy oyna
deb ham atash mumkin. U bir nechta asosiy maqsadlarga xizmat qilishi mumkin:
1.
Talabalarga shaxsiy faoliyatlarini kuzatishda yordam beradi: ular allaqachon
tugatgan kurslar miqdori, joriy kursida qolgan darslar soni, oʻrganish darajasi va
hokazolar haqida doimiy axborotga ega bo‘lishadi. Bu o‘quvchilarga motivatsiya
sifatdida davomli ta’lim olishlariga yordam beradi.
2.
Platforma ta’limning uzviyligini taminlaydi. Masalan, 1 marta teginish bilan
uzilgan darsni davom ettirish yoki keyingi dars oldidan bilimni yangilash uchun
tezkor testni boshlash mumkin bo‘ladi.
Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
271
3.
Platformadagi
barcha
kurslarning
reytingini
shaklantirish
orqali
foydalanuvchilarga mashxur va ommabop kurslar haqida uzluksiz axborot berish
yoki kurslarni reklama qilish imkoniyati.
Yuqoridagi jarayonlarni dasturlash tillari texnologiyalarni orqali amalga oshirish
ko‘p vaqt, mehnat va harajatni talab etadi. Ammo LMS platformalari orqali sarflanishi
mumkin bo‘lgan resurslarni minimallashtirish va undan keladigan moddiy va manaviy
foydani oshirish imkoniyati mavjud. Ikki usulning ijobiy va salbiy tomonlari mavjud.
Shu sababli yaratuvchining o‘zida qo‘yilgan talabga qarab birini tanlashi va sifatli ta’lim
paltformasini yaratishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |