Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

References 
1. Fulton, J. (2019). 7 examples of innovative educational technology. Retrieved 
from: 
https://www.classcraft.com/blog/examples-of-educational-technology/
 
2. Karimov, A.Z. & Xikmatov, N.N. (2018) "On the legal regulation of electronic 
education in the Republic of Uzbekistan," Review of law sciences: Vol. 3 : Iss. 1 , 
Article 25. Retrieved from: 
https://uzjournals.edu.uz/rev_law/vol3/iss1/25
 
3. Toktarova, V.I., & Semenova, D.A., ( 2020). J. Phys.: Conf. Ser. 1691 012112. 
Retrieved from 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
21 
https://www.researchgate.net/publication/349045608_Digital_pedagogy_analysis_requirements_and_exp
erience_of_implementation
 
AFTER EFFECTS ДАСТУРИДА ТАСВИРЛАР БИЛАН ИШЛАШ 
Турсунов С.Қ. 
ТДПУ Информатика кафедраси доценти, п.ф.н. 
Сиддиқов И.М. 
ҚДПИ Информатика кафeдраси доценти, т.ф.н. 
Мобил телефонлар ва планшетлар каби мобил қурилмалар орқали намойиш 
қилиш учун мўлжалланган ўқув фильмлар яратишнинг кўп жиҳатлари 
компьютерда фойдаланиш учун фильмлар яратишга ўхшайди, аммо унда 
чекловларнинг янада кучлироқ ҳолатига дуч келасиз. Мобил телефонларнинг 
хотираси ва процессор имкониятлари турлича бўлганлиги сабабли, сиз ўқув 
фильмлар учун файл ҳажми ва бит тезлигини янада яқинроқ назорат қилишингиз 
керак. Мобил қурилмаларда экран ўлчамлари, видео кадрлар тезлиги ва ранг 
диапазонлари сезиларли даражада фарқ қилади. Мобил қурилмалар учун видео 
материалларни суратга олишда қуйидаги талабларга амал қилишни талаб қилади. 
Суратларнинг сиқилиш фоизи қанчалик юқори бўлса, тасвир сифати шунча 
юқори бўлади. Агар тасвир жуда яқин суратга олинмаса кичик экранда уни 
кўриш ёки таниш жуда қийин кечади. Бу каби тасвирларни олишда фон ва 
объектнинг ранглари ва ёрқинлиги қийматлари жуда ўхшаш бўлиши мумкин 
эмас. Тасвирни шакллантиришда жуда яқин ва ҳаракатланиш вақтида олишдан 
сақланган маъқул, чунки бундай вақтда сиқиш схемалари зўриқиши рўй беради. 
Камера 
силкинишини 
камайтириш 
учун 
автофокус 
ва 
автофокус 
функцияларидан фойдаланмасликка ҳаракат қилган маъқул.
Бу функциялар тасвирдаги барча пикселларнинг кўринишини бир кадрдан 
иккинчисига ўзгартиради, бу эса рамкалараро кодлаш схемалари билан сиқишни 
самарадорлигини камайтиради. After Effects билан ишлаганда ушбу 
маслаҳатлардан фойдаланинг: мобил учун пастроқ кадр тезлигидан (12-24 кадр/с) 
фойдаланинг. Компрессорга файл ҳажмини камайтиришни осонлаштириш учун 
охирги рендерга юборишдан олдин ҳаракатни барқарорлаштириш воситалари ва 
шовқин ёки хираликни камайтириш эффектларидан фойдаланиш мумкин бўлали. 
Видеоларни яратаётган мобил қурилмалардаги каби ранг танлаш воситасидан 
фойдаланиш ҳам мумкин. Одатда мобил қурилмалар чекланган ранг оралиғига 
эга. Катталаштириш ва кичрайтириш ёки сўниш ва эритиш ўрнига кесиш ва 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
22 
бошқа тезкор ўтишлардан фойдаланишга ҳаракат қилинг. Режаларни ўзгартириш 
ҳам сиқишни осонлаштиради. 
Композициялар ҳам ўқув фильмларининг асосидир. Ҳар бир 
композициянинг ўз давомийлик вақти бор. Одатда, композицияда видео ва аудио, 
анимацион матн ва векторлар, ҳаракатсиз тасвирлар ва ёруғлик каби 
компонентлар бўлган бир нечта қатламлар мавжуд бўлади. Кадрлар манба 
бўладиган қатлам яратиш орқали композициянгизга кадрлар қўшишингиз 
мумкин. Сиз композициядаги қатламларни фазо ва вақт бўйича тартибга 
солишингиз ва уларни шаффофликдан фойдаланиб, юқори қатламларда пастки 
қатламларнинг қайси қисмлари пайдо бўлишини кўрсатишингиз мумкин. After 
Effectsдаги композиция Flash Profеssional дастуридаги видеога ёки Prеmiеrе Pro 
дастуридаги кетма-кетликка ўхшайди. Ҳар қандай форматда кодланиши ва 
экспорт қилиниши мумкин бўлган фильм учун рамкалар яратиш учун 
композицияни кўрсатинг. Оддий лойиҳалар фақат битта композицияни ўз ичига 
олиши мумкин бўлиб, мураккаб лойиҳалар юқори ҳажмли тасвирлар ёки кўплаб 
эффектларни яратиш учун юзлаб композицияларни ўз ичига олиши мумкин. Ҳар 
бир композиция «Проект» панелида тегишли ёзувга эга. Композицияни алоҳида 
Timeline панелида очиш учун «Проект» панелидаги тегишли ёзувни икки марта 
босинг. «Проект» панелида композицияни танлаш учун Композиция панели ёки 
Timeline панелида сичқончанинг ўнг тугмаси (Windows) ёки CONTROL (Mac OS) 
тугмасини босинг ва контекстли менюсидан «Проект» ойнасида композицияни 
кўрсатишни танланг. Композицияни олдиндан кўриш ва таркибини қўлда 
ўзгартириш учун Композиция панелидан фойдаланинг. Композиция панели 
қатламларни рамка ичига ва ташқарисига силжитиш учун фойдаланишингиз 
мумкин бўлган композицион рамка ва рамкадан ташқари картон майдонини ўз 
ичига олади. Қатламларнинг чиқадиган сегментлари - композицион рамкадан 
ташқаридаги жойлар тўртбурчаклар контур сифатида кўрсатилади.
Якуний натижани олдиндан кўриш ва чиқариш учун фақат композиция 
доирасидаги майдон кўрсатилади. After Effects-даги Композиция панелидаги 
композиция рамкаси Flash Professional-даги саҳнага ўхшайди. Мураккаб лойиҳа 
билан ишлашда уни ташкил қилишнинг энг осон усули - композицияларни 
жойлаштириш, яъни бир ёки бир нечта композицияни бошқасига ўтказиш 
жараёнидир. Олд композициядан фойдаланиб, исталган миқдордаги қатламларни 
яратишингиз мумкин. Агар сиз баъзи қатламларни таҳрирлашни тугатган 
бўлсангиз, уларни олдиндан тузишингиз ва кейин уларни олдиндан 

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
23 
кўрсатишингиз ва тайёр фильм билан алмаштиришингиз мумкин. Сиз 
композициялар навигаторидан фойдаланиб, ички ўрнатилган композициялар 
иерархиясида ҳаракат ҳосил қилишингиз мумкин. Мураккаб композициянинг 
тузилишини ёки композициялар тармоғини кўриш учун график кўриниш 
панелидан фойдаланишингиз мумкин. 
Жорий композициянинг Timеlinе панелини фаоллаштириш учун 
Композиция панелининг пастки қисмида жойлашган тугмани босинг. Жорий 
композициянинг Композиция панели ва Timеlinе панели ўртасида алмашиш учун 
тескари чизиқ (\) тугмасини босинг. Жорий композиция панелини фаоллаштириш 
учун Timеlinе панелининг юқори ўнг томонида жойлашган тугмани босинг. 
Жорий композициянинг графика кўриниши панелини фаоллаштириш учун 
композиция панелининг пастки қисмида жойлашган тугмани босиш керак 
бўлади. 
Битта кадрдан композиция яратиш тасвирни «Проект» панелининг пастки 
қисмидаги янги композиция яратиш тугмасига босинг ёки Файл менюсидан 
танланган ҳудуддан янги композицияни танланг. Кадр ўлчами (эни ва бўйи) ва 
пиксел нисбати каби композиция созламалари видеонинг хусусиятларига қараб 
автоматик равишда ўрнатилади. Кўп кадрлардан битта композиция яратинг 1. 
«Проект» панелида кадрларни танланг. 2. Танланган тасвирни «Проект» 
панелининг пастки қисмидаги янги композиция яратиш тугмасига босинг ёки 
Файл менюсидан танланган жойдан янги композицияни танланг. 3. Танланган 
элементлардан композиция яратиш мулоқот ойнасидаги ягона компиляция ва 
бошқа созламаларни танланг. Янги композиция созламаларни, жумладан, рамка 
ўлчами (эни ва бўйи) ва пиксел нисбатларини аниқлайдиган тасвирни танланг. 
Қатламларни кетма-кет жойлаштиринг, агар керак бўлса, уларни олдиндан 
жойлаштиринг, ўтишларнинг давомийлигини белгиланг ва ўтиш турини танланг. 
Бир нечта тасвирдан бир нечта композиция яратиш 1. «Проект» панелида 
тасвирни танланг. 2. Танланган тасвирни «Проект» панелининг пастки қисмидаги 
Янги композиция яратиш тугмасига тортинг ёки Файл менюсидан Танланган 
ҳудуддан янги композицияни танланг. 3. Танланган элементлардан композиция 
яратиш мулоқот ойнасидаги Бир нечта композициялар ва бошқа созламаларни 
танланг. Композицияни нусҳалаш учун 1. «Проект» панелида композицияни 
танланг. 2. Правка > Дублировать-ни танланг ёки Ctrl + D (Windows) ёки 
COMMAND+D (Mac OS) тугмаларини босинг.

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
24 
Анимациянинг асосий кадрлар ва ифодалар ҳақида билиб олиш талаб 
қилинади. Анимация вақт ўтиши билан ўзгариб туради. Қатлам ёки қатлам 
эффекти вақт ўтиши билан унинг бир ёки бир нечта хусусиятларини ўзгартириш 
орқали жонлантирилади. Масалан, қатламнинг экранда аста-секин пайдо бўлиши 
учун қатламнинг Opacity хусусиятини 1 сонияда нол вақтида 0% дан 100% гача 
жонлантиришингиз мумкин. «Timeline» ёки «Элементы управления эффектами» 
панелида ўз номининг чап томонида сония ҳисоблагич тугмаси бўлган ҳар қандай 
хусусиятни жонлантиришингиз мумкин.
Секундомер пиктограммалари А. Фаол секундомер Б. Фаол бўлмаган 
секундомер қатлам хусусиятлари калит кадрлар, ифодалар ёки иккаласи 
ёрдамида жонлантирилади. Кўпгина анимация созламалари калит кадрлар ва 
ифодаларни ўз ичига олади. Бу мураккаб анимацияларни тезда яратиш учун 
қатламга махсус олдиндан ўрнатишни қўллаш имконини беради. After Effects 
дастурида калит кадрлар ва ифодалар билан иккита режимдан бирида 
ишлашингиз мумкин: қатламлар панели ёки диаграмма муҳарриридир. Одатдаги 
Layer Panel режимида қатламлар давомийлик сатрлари сифатида кўрсатилади, 
асосий кадрлар ва ифодалар Timeline панелидаги ўз хусусиятларига вертикал 
равишда текисланади. Дастурнинг график муҳаррири режимида қатлам 
панеллари кўрсатилмайди, лекин асосий кадрлар ва ифода натижаларига эга 
қийматлар ёки тезлик чизмалари кўрсатилади. 
Асосий кадрлар ҳаракат, эффектлар, аудио ва одатда вақт ўтиши билан 
ўзгариб турадиган бошқа хусусиятлар параметрларини ўрнатиш учун 
ишлатилади. Асосий кадрлар қатлам хусусияти учун қиймат ўрнатилган 
вақтнинг маълум бир нуқтасини билдиради. Мисол сифатида, фазодаги 
жойлашув, шаффофлик ёки овоз баландлигини айтиш мумкин. Асосий кадрлар 
асосида вақт ўтиши билан ўзгаришлар яратишда одатда камида иккита асосий 
кадрдан фойдаланилади: бири ўзгариш бошидаги ҳолатни, иккинчиси эса 
ўзгариш охиридаги янги ҳолатни ўз ичига олади. Секундомер маълум бир 
хусусият учун фаол бўлса, After Effects хусусият қиймати ҳар доим ўзгарганда 
жорий вақтда хусусият учун калит кадрни автоматик равишда ўрнатади ёки 
ўзгартиради. Агар хусусият учун секундомер фаол бўлмаса, унда калит кадрлар 
йўқ бўлади. Агар қатлам хусусияти учун қиймат секундомер фаол бўлмаганда 
ўзгартирилса, бу қиймат қатлам давомийлиги панелида ўзгаришсиз қолади. 
Автоматик калит кадрлар ёқилган бўлса, сония ҳисоблагичи ўзгартирилганда 
хусусият учун автоматик равишда ёқилади.

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
25 
Бу каби имкониятлар яратиладиган ўқув материалларини ўқувчиларнинг 
кенг аудиториясига етказиб бериш имкониятини беради. Айниқса мобил 
аудитория фойдаланувчилари сонининг ортиб бориши бундай турлардаги ўқув 
контентларини фойдаланувчилари масштабини янада кенгайтириб беради.