|
See discussions, stats, and author profiles for this publication at:
https://www.researchgate.net/publication/342411432
Бухгалтерия
баланси
Presentation
· June 2019
CITATIONS
0
READS
857
1 author:
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Suyunov N. D. Pharmacoeconomics study results of the access to drugs and treatment among patients with allergic rhinitis in Uzbekistan
View project
Фармакоэкономические
исследования
:
опыт
использования
АВС
/VEN-
анализа
View project
Nizom Suyunov
Tashkent Pharmaceutical Institute
270
PUBLICATIONS
56
CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by
Nizom Suyunov
on 09 November 2020.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
Фармацевтика ишини ташкил қилиш кафедраси
Суюнов Низом Давурович
Фармацевтика ишини ташкил қилиш кафедрасининг профессори,
фармацевтика фанлари доктори
БУХГАЛТЕРИЯ БАЛАНСИ
Режа
1. Баланснинг тушунчаси ва моҳияти.
2. Баланснинг моддалари.
3. Актив ва пассив қисмга кирадиган моддалар.
4. Балансдаги ўзгаришлар.
5. Оддий ва мураккаб проводкалар.
6. Счетлар корреспонденцияси.
2
Бухгалтерия баланси молиявий ҳисоботнинг
асосий шаклларидан бири ҳисобланади.
У
фармацевтика
корхонаси
маблағларини
гуруҳлаш ва таркибини пул баҳосида акс эттириш
ҳамда пул маблағларини, уларни ҳосил этиш
манбаларини муайян санага жойлаштириш усулидан
иборат.
"Баланс" атамаси лотинча bis – «икки марта»,
banx – «тарози палласи» сўзларидан таркиб топган
бўлиб, том маънода "икки палла" деган маънони
англатади ва тенглик, мувозанат тушунчаси сифатида
ишлатилади.
Баланс
фармацевтика
корхонаси
хўжалик маблағларининг
актив ва хўжалик
маблағларини тенглигини билдиради.
Бухгалтерия баланси – муайян санага пулда ифодаланган ва
хўжалик маблағларининг турлари, ташкил топиш манбалари бўйича
иқтисодий гуруҳлаштириш ҳамда умумлаштириш усулидир.
Бухгалтерия баланси муайян даврдаги компаниянинг активлари,
мажбуриятлари
ва
устав
капиталини
умумлаштириб
берувчи
молиявий ҳисоботдир.
Бухгалтерия баланси икки томондан, унинг чап томони актив, ўнг
томони эса пассив деб айтилади.
фармацевтика корхонаси балансининг активи таркибига қуйидаги
бўлимлар киради:
I. “Узоқ муддатли активлар”;
II. “Жорий активлар”.
Пассивда эса қуйидаги бўлимлар жойлашган:
III “Ўз маблағлари манбалари”;
IV. “Мажбуриятлар”.
Активлар = Пассивлар + Хусусий капитал.
4
Бухгалтерия
ҳисоби
ҳисобварақлари
хўжалик
маблағлари ва хўжалик жараёнларининг жорий ҳисобда
иқтисодий гуруҳлаш ва тезкор назорат қилиш усулидир.
Бухгалтерия ҳисобининг ҳисобварақлари чизма тарзда
қуйидагича ифодаланади:
ҲИСОБВАРАҚНИНГ НОМИ
Дебет
Кредит
Ҳисобварақларнинг чап қисмини дебет, ўнг қисмини
кредит деб аташ қабул қилинган. “Дебет” ва “Кредит”
иборалари “Д-т” ва “К-т” белгилари билан ифодаланса ҳам
бўлади.
Ҳисобварақларда, энг аввало, маблағнинг дастлабки
ҳолати акс этгирилади, бу қолдиқ ёки сальдо деб аталади.
Сўнгра ҳисобварақларда маблағлар ёки уларнинг келиб чиқиш
манбаларини ҳам ўзгариши акс эттирилади.
Ҳисобварақларнинг дебет ёки кредит томонларига ёзилган
жараёнлар суммаларнинг жами ҳисобварақлар айланмаси
деб аталади.
Бухгалтерия ҳисоби счётларининг туркумланиши
Доимий счётлар – бу ҳисобот даври охирига салдога эга бўлиб, бухгалтерия балансида
акс эттириладиган активлар, мажбуриятлар, сармоялар счётларидир.
Актив счёт (А) – бу активларни акс эттиришга мўлжалланган счёт бўлиб, унда
иқтисодий ресурсларнинг қолдиғи ва кўпайиши счётнинг дебетида, камайиш эса кредит
бўйича акс эттирилади.
Пассив счёт (П) – бу мажбурият ва сармояни акс эттиришга мўлжалланган счёт бўлиб,
унда мажбурият ва сармоянинг қолдиғи ва кўпайиш счётининг кредити бўйича камайиш эса
дебет бўйича акс эттирилади.
Контр-актив счёт (КА) – бу
у билан боғлик бўлган актив счётнинг салдосидан
чегириладиган молиявий ҳисоботда активнинг соф қийматини акс эттирувчи счётдир.
Контр-пассив счёт (КП) – бу у билан боғлик бўлган пассив счётнинг салдосидан
чегираладиган молиявий ҳисоботда мажбурият ёки сармоянинг соф қийматини акс
эттирувчи счётдир.
Транзит счётлар (Т) – бу ҳисобот даврида фойдаланиладиган, лекин ёпиладиган
Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда акс эттириладиган ҳисобот даври охирига
қолдиққа эга бўлмайдиган даромадлар ва харажатларнинг вақтинчалик счётларидир.
Баланс счётлари деб, балансда қатнашадиган счётларга айтилиб, улар бўйича икки
ёқлама ёзув амалга оширилади.
Балансдан ташқари счётлар (БТ) – бу фармацевтика корхонасига қарашли бўлмаган,
лекин вақтинчалик тасарруфида бўлган, активларнинг мавжудлиги ва ҳаракати, шартли
ҳуқуқлар ва мажбуриятлар ҳақидаги ахборотни умумлаштиришга мўлжалланган счётлардир.
Фармацевтика корхонаси баъзи хўжалик маблағлари ҳисобини юритишда
бир неча баҳодан фойдаланиш зарурати туғилади. Шундай маблағлар ва улар
ташкил топиш манбалари ҳисобини юритувчи счётлар тартибга солувчи
счётлар деб аталади.
Тўлдирувчи счётлар тегишли маблағ ва уларни ташкил топиш манбалари
ҳисобини юритишга мўлжалланган счёт маълумотларини тўлдириш учун
мўлжалланган.
Тақсимловчи счётлар. Бу счётлар фармацевтика корхонасининг баъзи бир
харажатларини ҳисобга олиш ва уларни калькуляция обектлари ёки ҳисобот
даврлари ўртасида тўғри тақсимлаш мақсадида қўлланилади
Йиғиб тақсимловчи счётлар. Бу счётлар маълум хўжалик жараёнидаги
харажатларни бир ой давомида ҳисобга олиш, бу харажатларни иқтсиодий
мазмунига қараб, гуруҳлаштириш ва уларни калькуляция объектлари ўртасида
олдиндан қабул қилинган бирор базисга нисбатан мутаносиб равишда
тақсимлаш учун хизмат қилади.
Калькуляция счётлари фармацевтика корхонаси фаолиятида маҳсулотлар,
сотилган товарлар, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар таннархини
аниқлаш учун харажатлар ҳисобини юритишга мўлжалланган.
Таққословчи
счётлар,
айни
бир
муомалалар
ёки
фармацевтика
корхонасининг бутун бир молиявий-хўжалик фаолиятининг натижасини
аниқлаш учун ишлатилади.
Бухгалтерия ҳисобининг ҳуқуқий-меъёрий тартибга
солиш тизимида ҳисобот фармацевтика корхонасининг
мулкий ва молиявий аҳволи ҳамда молия-хўжалик
фаолияти натижалари тўғрисидаги маълумотларнинг
ягона тизими сифатида қаралади. Ҳисоботлар маълум
ҳисобот даври учун белгиланган шакллар бўйича
тайёрланган бухгалтерия ҳисобининг ахбороти асосида
тузилади. Ўз навбатида ҳисобот даври – бу фармацевтика
корхонаси молиявий ҳисоботини тузиши лозим бўлган
давр.
Ҳисобот – хўжалик юритувчи субектларнинг ўтган
вақт
ичидаги
ишлари
натижалари
ва
шароити
тўғрисидаги
маълумотлар
мажмуи
бўлиб,
ундан
фаолиятни таҳлил қилиш, назорат қилиш ва бошқариш
мақсадида фойдаланилади.
10
Хўжалик воситалари
Таркиби, жойлашиши,
ишлатилиши
ҳосил бўлиш
манбалари
Айланмадаги
воситалар
Айланмада бўлма-
ган воситалар
Дорихона биноси асбоб
ва ускуналари,
компьютерлар, мебель,
патентлар, савдо
белгиси
ва бошқалар
Хомашё, материаллар, товар,
ёқилғи ва бошқа ишлаб чиқаришда
ишлатиладиган воситалар,
пул воситалари, дебитор
қарздорликлар, бюджет
11
Do'stlaringiz bilan baham: | 
