Mavzu: Biologiya fanidan kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan davlat ta’lim standartlari. Biologiya fanidan ishlab chiqilayotgan darsliklar va ularning tahlili Reja

1-jadval 
Umumta’lim fanlarini o‘rganish bosqichlari 
Standart 
darajalari
Darajalarning nomlanishi
A1
Umumta’lim fanlarini o‘rganishning boshlang‘ich darajasi 
A1+
Umumta’lim 
fanlarini 
o‘rganishning 
kuchaytirilgan 
boshlang‘ich darajasi 
A2
Umumta’lim fanlarini o‘rganishning tayanch darajasi 
A2+
Umumta’lim fanlarini o‘rganishning kuchaytirilgan tayanch 
darajasi 
V1
Umumta’lim fanlarini o‘rganishning umumiy darajasi 
V1+
Umumta’lim 
fanlarini 
o‘rganishning 
kuchaytirilgan 
umumiy darajasi 
Quyida shu asosda tayanch kompetensiyalarni shakllantirishning turli 
darajalari keltirilgan . 
2-jadval 
Tayanch kompetensiyalarni shakllantirishning turli darajalari 
Tayanch 
Daraja
Daraja
Daraja
Daraja
Kompeten 
siyalar 
A1 
A1+ 
A2 
A2+ 
Kommuni 
kativ 
kompeten 
siya 
O‘quvchi 
biologik 
tushunchaga 
ega bo‘lishi, 
tushunchalar-
ning mohiyati 
ni anglashi, 
yangi vaziyat 
larda imkoni 
yati darajasi 
da o‘z ona 
tilida hamda 
birorta xorijiy 
tilda dastlabki 
tushunchalari
ni ishlata 
Kichik 
guruhlar bilan 
ishlash 
jarayonida 
guruh 
a’zolarining 
javoblarini 
tinglay olish 
va o‘z 
javobini 
mantiqan 
bayon qilish. 
Mavzu bo‘yicha 
tavsiya qilingan 
o‘quv top-shiriqlari 
va o‘qituvchi-ning 
savollariga yozma 
va og‘zaki javob 
berishda ta’lim 
olayotgan til 
me’yorlariga rioya 
qilish; kichik 
guruhlar bilan 
ishlash jarayonida 
faol ishtirok qilish.
Maktab, mahalla, 
jamoat joylari, oila, 
sinfda o‘rtoqlari 
bilan ma’naviy-
axloqiy 
me’yorlarga amal 
qilgan holda 
muloqotga 
kirishish; hujayra 
va unda 
kechadigan 
jarayonlar haqidagi 
ma’lumotlarni o‘z 
o‘rtog‘iga va 
o‘qituvchisiga 
tushuntira olish. 

---

olishi. 
Axborot 
bilan 
ishlash 
kompeten 
siyasi 
O‘quvchi 
biologiya 
fanining 
yangililari, 
rivojlanishi 
bo‘yicha 
respublikamiz
-da 
amalga 
oshirilayotgan 
ishlar 
haqi-
dagi 
ma’lumotlarni 
ilmiy-
ommabop 
materiallar 
dan 
foydala 
nib, 
zarur 
ma’lumotlarni 
izlab 
topa 
olishi. 
Media 
manbalardan 
izlab topilgan 
ma’lumotlarni 
saralash, 
qayta ishlash, 
saqlash, 
ulardan 
samarali 
foydalana 
olish. 
Darslikning kirish 
qismida berilgan 
ko‘rsatmalar asosida 
o‘rganilgan mavzu
matniga reja tuza 
olish; matndan 
foydalanib 
savollarga javob 
topish, amaliy 
xarakterdagi topshi 
riqlarni bajara olish;
9-sinf biologiya 
darslariga oid
ma’lumotlarni qaysi 
axborot 
vositalaridan izlab 
topishni va ulardan 
foydalana olishni 
bilish. 
Jadval, diagramma, 
sxemalar tuza 
olish, tushuncha, 
qoidalarni topa 
olish; o‘rganilgan 
obyektlarning 
qiyosiy tavsifini 
tuzish, xulosa 
yasash; media 
vosita-lardan 9-sinf 
biologiya 
darslariga oid 
ma’lumot-lar va 
axborotlarni izlab 
topa olish. 
O‘quvchi 
larning 
shaxs 
sifatida 
o‘z-o‘zini 
rivojlan- 
tirish 
O‘quvchi 
biologiya 
fanining 
yangiliklari, 
rivojlanishi 
bo‘yicha 
respublikamiz 
da 
amalga 
oshirilayotgan 
ishlar, 
tirik 
organizmlar 
ning 
o‘ziga 
xos xususiyat 
lari, organizm 
larning hujay 
raviy 
tuzili-
shini mustaqil 
o‘rganish. 
O‘zini-o‘zi 
ma’naviy, 
ruhiy 
va 
intellektual 
rivojlantirish, 
hayot 
davo 
mida mustaqil 
o‘qib-o‘rga 
nish, bilim va 
ko‘nikmalarni 
muntazam 
oshirib borish. 
Biologiya 
darslari, 
darsdan 
tashqari 
ishlar, 
sinfdan 
tashqari 
mashg‘ulotlarda faol 
ishtirok 
qilish; 
o‘zini, tabiatda o‘z 
hatti-harakatlarini 
nazorat qila olish. 
“Yosh biologlar” 
to‘garagi 
mashg‘ulotlari, 
ko‘rik-tanlovlarda 
ishtirok qilish;

---

Ijtimoiy 
faol 
fuqarolik 
kompetensi
yasi 
Biologiya 
fanining 
ilmiy-amaliy 
soha ekanini, 
uning 
inson 
va tabiatdagi 
ahamiyatini 
anglash, 
biologiya fani 
o‘rganadigan 
obyekt, 
hodisa, 
jarayonlarni, 
tirik 
organizmlar 
ustida 
kuzatish 
va 
tajribalar olib 
borish. 
Tirik 
organizmlar 
ning 
o‘ziga 
xos jihatlarini 
bilish, 
ularning 
hujayraviy 
tuzilishi 
va 
ahamiyatini
yoshlarga 
o‘rgatish 
jarayonida 
faol 
ishtirok 
qilish. 
Tabiat 
muhofazasiga 
oid 
kechalar,hayvonlar 
ni muhofazasiga oid 
va 
ko‘kalamzor 
lashtirish tadbirlari, 
biolog olimlar bilan 
uchrashuvlarda faol 
qatnashish; 
jamiyatda 
o‘z 
o‘rnini bilgan holda 
tabiatdagi voqea va 
jarayonlarga 
daxldorlikni 
his 
qilish. 
Tabiat 
muhofazasiga oid 
kechalar, 
ko‘kalamzorlashti 
rish tadbirlarida;
ekologiya 
va 
tabiatni muhofaza 
qilish ishlarida faol 
ishtirok etish. 
Umum 
madaniy 
kompeten 
siyalar 
O‘quvchilar 
da 
tirik 
mavjudotlar 
ga 
nisbatan 
ongli munosa 
batni rivojlan 
tirish 
va 
kengaytirish. 
Madaniy 
me’yorlarga 
va 
sog‘lom 
turmush 
tarziga amal 
qilish. 
Biologiya 
darslari, 
darsdan 
tashqari 
ishlar, 
sinfdan 
tashqari 
mashg‘u-
lotlarda ta’lim va 
tarbiyaning 
uzviyligi, estetik va 
axloqiy 
tarbiyaga 
e’tibor 
qaratish; 
inson-larga nisbatan 
mehr-muruvvat, 
saxiylik, 
o‘zga-
larning 
dunyo 
qarashini 
hurmat 
qilish. 
Tabiatdagi 
o‘simliklarni 
muhofaza qilish
tadbirlarida 
faol 
ishtirok 
qilish; 
badiiy-ijodiy 
qobiliyatlarini 
namo-yish 
qila 
olishi (turli grafik, 
rasm, 
referat, 
xabarlar dizayni). 
Matematik 
savodxon 
lik, fan va 
texnika 
yangiliklari 
dan xabar 
dor bo‘lish 
hamda 
foydalanish 
kompeten - 
siyasi 
Kattalashtirib 
ko‘rsatuvchi 
asboblar 
buyumlarni 
necha marta 
kattalashtiri-
shini hisoblay 
olish, 
mikroskoplar 
bilan 
ishlay 
olish qobili-
Fanga 
doir 
masala 
va 
mashqlarni 
mustaqil 
ravishda 
yecha 
olish, 
standart 
topshiriqlarni 
bajara olish. 
Tirik 
organizmlarning 
hujayraviy 
tuzilishini 
bilish, 
energiya 
almashi-
nuvi, 
nuklein 
kislotalar 
tuzilishi 
va genetikaga doir
masalalarni 
yecha 
olish. 
Tirik 
organizmlarning 
hujayraviy 
tuzilishini 
bilish, 
energiya 
alma-
shnuvi, 
nuklein 
kislotalar tuzilishi 
va genetikaga doir
murakkab 
masalalar 
yechishni bilish. 

---

yatining rivoj 
langanligi
Biologiya 
o‘qituvchisi tayanch 
(kommunikativ) 
kompetensiyani 
shakllantirishni nazarda tutgan holda, biologiya darslarida o‘quvchilarning 
kelgusida jamiyatda muloqotga kirishishi uchun og‘zaki va yozma nutqni 
mukammal o‘zlashtirish, o‘z fikrini aniq va tushunarli bayon qilish, darslik va 
qo‘shimcha adabiyotlardan matn asosida mantiqiy ketma-ketlikda savollar tuzish, 
savollarga yozma va og‘zaki javob yozish, o‘z o‘rtoqlari va ustozlari bilan 
muloqotda muomala madaniyati me’yorlariga amal qilish, kichik guruhlarda 
ishlash jarayonida guruh a’zolarining fikrini hurmat qilgan holda o‘z fikrini bayon 
qila olish, jamoaviy (hamkorlikda) ishlay olish, o‘zlashtirgan bilim, ko‘nikma va 
malakalariga asoslangan holda o‘z fikrini himoya qilish va ishontira olish, 
darslarda tashkil qilinadigan o‘quv bahslari va turli ziddiyatli vaziyatlarda o‘z 
ehtiroslarini boshqara olish, muammo va kelishmovchiliklarni hal qilishda zarur 
qarorlarni qabul qila olish, o‘z ona tili bilan bir qatorda xorijiy tillarni 
o‘zlashtirishga zamin yaratishi lozimligi ta’kidlanadi. 
Biologiya fani o‘qituvchisi o‘quvchilarda 
axborot bilan ishlash 
kompetensiyasini 
shakllantirish maqsadida mavzuga oid o‘quv filmlaridan 
foydalanishi, qo‘shimcha adabiyotlar va internet saytlaridagi ma’lumotlarni 
saralashi, shu asosda o‘quvchilarga referat, ma’ruza va taqdimot materiallar 
tayyorlash yuzasidan topshiriqlar berish orqali ularning ilmiy dunyoqarashini 
kengaytirishi uchun dars, darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va sinfdan tashqari 
mashg‘ulotlardan samarali va o‘z o‘rnida foydalanishi zarur. Tadqiqotimiz 
doirasida tavsiya qilinayotgan elektron resurs berilgan topshiriqlar orqali 
o‘quvchilarda axborot bilan ishlash kompetensiyasini shakllantirishni nazarda 
tutadi. 
Biologiya o‘qituvchisidan 
o‘quvchilarning shaxs sifatida o‘z-o‘zini 
rivojlantirish
kompetensiyasini 
shakllantirish 
maqsadida 
o‘quvchilarning 
mustaqil ishlari va ta’limiga e’tibor qaratish, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholashi 
uchun mavzular bo‘yicha standart va nostandart o‘quv va test topshiriqlari bazasini 
yaratish, uni kompyuter xotirasiga joylashtirib adaptiv test topshiriqlariga 
aylantirish, shuningdek, o‘quvchilar bilan o‘tkaziladigan ma’naviyat daqiqalarida 
jismoniy, ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga erishishga yo‘naltirish talab 
qilinadi. 
Biologiyani o‘qitish jarayonida o‘quvchilarda 
ijtimoiy faol fuqarolik 
kompetensiyasini 
shakllantirishda o‘quvchilarni tabiat va jamiyatda bo‘layotgan 
voqea, hodisa va jarayonlar, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 
qonunlarining mavzuga doir moddalari bilan tanishtirish, aqliy, ma’naviy-axloqiy, 
iqtisodiy, huquqiy, jismoniy, mehnat tarbiyasiga e’tibor qaratish, muayyan kasbni 
mukammal egallash orqali Vatan ravnaqiga hissa qo‘shish, jamiyat va oilasi 
manfaatlari uchun xizmat qilish, insonlarga mehr-muruvvat ko‘rsatish, saxovatli 
bo‘lishga undash zarur. 
O‘quvchilarda