Iqtisodiy ta’lim va turizm kafedrasi Himoyaga ruhsat beriladi Fakultet dekani

Aholining barcha daromadlari 

Pul shakldagi 

ijtimoiy transfertlar 

Ish haqi 

 

Mulkdan keladigan 

daromad 

Shaxsiy yordamchi 

xo’jalik  mahsulotlari 

Tadbirkorlik 

faoliyatidan daromad 

Bepul xizmatlar 

qiymati 

Shaxsiy yordamchi xo’jalikdan 

natural tushumlar qiymati

 

Boshqa tushumlar: aliment, 

gonorar, xayriya yordami 

---

15 

 

daromadlar qo’shildi; 

ikkinchidan, daromadlarning tarkibiy qismlari miqdor va sifat jihatidan o’zgardi, bu 

borada  fuqaro  ixtiyoridagi  haqiqiy  daromadlar,  to’planish  va  ajralish  koeffitsienti, 

daromad  tanqisligi,  tirikchiliк  minimumi,  qashshoqlik  darajasi,  oila  pul 

daromadlarining xarid qobiliyati kabi tushuncha va kategoriyalar paydo bo’ldi; 

uchinchidan,  daromadlardan  foydalanishning  yangi  yo’nalishlari  vujudga  keldi: 

majburiy  to’lovlar  va  badallar,  chet  el  valyutasi,  qimmatli  qog’ozlar  va  shaxsiy 

mulkni  sotib  olish  uchun  xarajatlar,  tijorat  banklariga  qo’yilmalar  shular 

jumlasidandir. 

Ta`kidlash  joizki,  aholi  daromadlarining  darajasi  kanchalik  yuqori  bo’lsa, 

uning  zaruriy  ehtiyojini  qondirish,  salomatligini  saqlash,  dam  olishini  tashkil  etish, 

ma`lumot  olishi,  bo’sh  vaqtini  mazmunli  tarzda  o’tkazishi  bo’yicha  imkoniyatlari 

shunchalik ko’p bo’ladi. 

Aytish  joizki,  mamlakatimizda  rivojlanish  darajasi  ortgani  sayin  aholi 

daromadlari tarkibida qator o’zgarishlar sodir bo’ldi: 

-  birinchidan,  daromadlar  shakllari  o’zgardi,  ya`ni  an`anaviylariga  (ish  haki, 

pensiya,  nafaqa,  stipendiya)  tadbirkorlik  faoliyatidan,  mulkdan,  ko’chmas  mulkdan, 

qimmatli qog’ozlardan, chet el valyutasidan keladigan  daromadlar qo’shildi; 

-  ikkinchidan,  daromadlarning  miqdor  va  sifat  tarkibiy  qismlari  o’zgardi,  haqiqiy 

egalik  qilinayotgan  daromadlar,  to’planish  va  ajralish  koeffitsienti,  daromad 

tanqisligi, tirikchilik minimumi, qashshoqliк darajasi, aholi pul daromadlarining xarid 

qobiliyati kabi xususiyatlar paydo bo’ldi. 

-  uchinchidan,  daromadlardan  foydalanishning  yangi  yunalishlari  ko’shildi: 

majburiy  tolovlar  va  badallar,  chet  el  valyutasini,  qimmatli  qog’ozlarni,  shaxsiy 

mulkni sotib olishga xarajatlar, tijorat banklariga ko’yilmalar. 

 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  aholi  daromadlari  tarkibi  jiddiy  o’zgardi. 

Mulkchilik  munosabatlarning  tubdan  o’zgarishi,  xo’jalik  yuritish  va  mehnat  bozori 

hamda sarmoya yangi shkllarining yuzaga kelishi aholi daromadlari tarkibiga tegishli 

o’zgarishlarni  olib  kirdi.  Aholi  daromadlari  tarkibida  uning    quyidagi  shakllari 

ajraladi:  mehnatga  haq  to’lash  va  tadbirkorlik  faoliyatidan  olinadigan  daromad, 

shaxsiy  yordamchi  xo’jalik,  pensiya,  moddiy  yordam  va  stipendiyadan  keladigan 

daromad, dividend va aktsiyalar, boshqa qimmatli qog’ozlar hamda chet el valyutasi 

---

16 

 

savdosidan  tushumlar,  kreditlar,  ssudalar,  sug;urtalardan  tushumlar,  shuningdek, 

boshqa tushumlar. 

Aholi daromadlari batafsil tahlil qilish uchun ularning mavjid turlarini to’liqroq 

baholash maqsadida ma’lum belgilar bo’yicha ularni tasniflash lozim.