Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Key words: 
types of defoliation and defoliants, cotton leaves dry and semi-
dry leaves.
Кириш. 
Маълумки ғўзада қўлланилган дефолиантларнинг меъёри 
ошиб кетса, тола ва чигит сифатига салбий таъсир кўрсатиши, аксинча кам 
меъёрда қўлланилса кутилган самарани бермаслиги, яъни қилинган харажат 
бекорга кетиши олимлар томонидан исботлаб берилган [2,16]. Шуни 
инобатга олган ҳолда янги дефолиантларнинг мақбул меъёрларини ишлаб 

---

301 
чиқиш долзарб масала ҳисобланади. Бу борада, жорий йилда етиштирилган 
пахта ҳосилини нес-нобуд қилмай териб олиш бўйича мамлакатимиз 
Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан 2017 йил 21-августда ПҚ-3229-сон 
«2017 йилда ғўза дефолиациясини ўз вақтида ва самарали ўтказиш бўйича 
комплекс ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида» қарори чиқиб, бунда ғўза 
дефолиациясини сифатли ўтказиш бўйича чора-тадбирлар аниқ равшан 
қилиб кўрсатиб берилган. 
Шу нуқтаи-назардан келиб чиқадиган бўлсак, сўнгги йилларда 
яратилган дефолиантлар хусусиятларининг бир-биридан кескин фарқланиши, 
иқлимнинг ўзгариши ва йиғим-терим ишларини механизациялаштиришни 
инобатга олиб, янги юмшоқ таъсир этувчи дефолиантларни қўллашнинг 
меъёрларини ишлаб чиқиш долзарб масала ҳисобланади. 
Тадқиқот услубиёти. 
Юқоридаги долзарб вазифалардан келиб чиқиб, 
2018-2019 йиллар давомида мавзу юзасидан тадқиқотларимиз Фарғона 
вилоятининг Қува туманида жойлашган Пахта селекцияси, уруғчилиги ва 
етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти илмий тажриба 
станциясининг ўтлоқи соз, механик таркибига кўра оғир қумоқ, кам 
шўрланган, сизот сувлари 1,6-1,8 метр чуқурликда жойлашган тупроқ 
шароитида олиб борилди. Тажрибада ҳар бир нав учун 8 та вариант олинган 
бўлиб,3 та такрорланишда жойлаштирилди.
Ажратилган вариантларга С8290 ва С6775 ғўза навининг кўсаклари 30-
40 % хамда 50-60 % очилган муддатда юқоридаги дефолиантларнинг 
кўрсатилган меъёрлари қўлланилиб, уларнинг мақбул қўллаш меъёри ва 
муддати аниқланди.Илмий изланишлар ЎзПИТИда қабул қилинган 
«Методика полевых опытов с хлопчатником» (1981), “Дала тажрибаларини 
ўтказиш услублари” (2007) ва ЎзР Давлат кимё комиссияси томонидан қабул 
қилинган «Ғўза дефолиантларини синаш бўйича услубий кўрсатмалар» 
(1993, 1994, 2004) қўлланмалари асосида олиб борилди.