‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4-§. M asshtablar
Buyum tasviridagi chiziqli o icham lam ing shu buyumning haqiqiy 
oicham lariga nisbati 
masshtab
deb ataladi. M asshtab sonining nisbati 
oldiga 
M
harfi qo‘yiladi (2 .8-shakl).

---

Masshtablar
Kichraytirish masshtablari
Natural masshtab 
(Haqiqiy kattalik)
Kattalashtirish
masshtablari
1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 
1:15; 1:20; 1:25; 1:40;
1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 
1:400; 1:500; 1:800; 1:1000
1:1
2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 
10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 
100:1
0 ‘z DSt 2.302:2003 da barcha sanoat, qurilish tarmoqlarining va 
boshqa konstruktorlik hujjatlarining chizmalari uchun masshtablar va 
ulam ing belgisi belgilangan. Davlat stardartiga muvofiq chizmaning 
masshtabi yuqoridagicha tanlab olinishi lozim (2.3-jadval).
Zarur b o ‘lgan hollarda (100x/z):l masshtablaridan foydalanish mum­
kin, bu yerda 
h
- butun son.
Agarda chizmada hamma proyeksiyalar (tasvirlar) bir xil masshtabda 
bajarilgan b o ‘lsa, u holda masshtab belgisi asosiy yozuvda ko ‘rsatiladi, 
bu holda 
M
harfi tushurib qoldiriladi va 1:1; 1:2; 2:1 va hokazo 
k o ‘rinishida yoziladi.
Qolgan hollarda 
M l: l; M l:2; M 2 :l
tarzida yoziladi.
5-§. Chizma chiziqlari
Barcha sanoat, qurilish va boshqa konstruktorlik hujjatlari chizmalari 
0 ‘z DSt 2.303:2003 yoki GOST 2.303-68 ko‘rsatmasiga binoan turli 
yo ‘g ‘onlikda chiziladi. U lam ing har qaysisining o ‘z vazifasi bor. Chizma 
chiziqlarining nomi, chizilishi va uning asosiy tutash chiziqqa nisbatan 
yo ‘g ‘onligi 2.4-jadvalda k o ‘rsatilgan. Chiziq yo ‘g ‘onligi 5 harfi bilan 
belgilanadi.
Asosiy y o 'g ‘on tutash chiziq
(2.9-shakl, 
1).
Buyumning k o ‘rinadigan 
kontur chizig‘ini, sirtlarining k o ‘rinadigan kesishgan chizig‘ini, chetga 
chiqarib chizilgan kesim va qirqim tarkibiga kiruvchi kontur chiziqlami 
chizmada tasvirlashda ishlatiladi. Asosiy yo ‘g‘on tutash chiziqning 
yo ‘g ‘onligi chizmaning kattaligi va murakkabligiga, shuningdek, chizma 
formatiga qarab 5=0,5 mm dan 1,4 mm gacha tanlab olinadi.

---

2
.4
-j
a
d
v
a
l
О