|
Тадқиқот натижаларининг апробацияси.
Тaдқиқoт нaтижaлaри 8 тa,
жумлaдaн, 1 тa хaлқaрo, 7 тa рeспубликa илмий-aмaлий aнжумaнлaридa
муҳoкaмaдaн ўткaзилгaн.
Тадқиқот натижаларнинг эълон қилиниши.
Диссертация ишининг
асосий ғоя ва натижалари 1 та ўқув қўлланма, 9 та илмий мақола ва маъруза
тезислари кўринишида нашр қилинган.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми.
Диссертация иши таркибан
кириш, учта боб, хулоса ва фойдаланилган адабиѐтлар рўйхатидан иборат.
Диссертациянинг ҳажми 137 бетни ташкил этган.
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ
Диссертациянинг
кириш
қисмида тадқиқот мавзусининг долзарблиги ва
зарурати асосланган, тадқиқотнинг мақсади ва вазифалари, объекти ва
предметига
тавсиф
берилган, республика
фан ва
технологиялари
ривожланишининг устувор йўналишларига мослиги кўрсатилган, мавзуга
дахлдор хорижий илмий тадқиқотларга шарҳ берилган, муаммонинг
ўрганилганлик даражаси ифодаланган, илмий янгилиги ва амалий натижалари
баѐн этилган, олинган натижаларнинг илмий ва амалий аҳамияти акс
эттирилган, тадқиқот натижаларининг синовдан ўтганлиги, нашр этилган
ишлар ва диссертациянинг тузилишига доир маълумотлар келтирилган.
Диссертациянинг
«
Иккиѐқлама
солиққа
тортишнинг
юзага
келишининг ижтимоий-иқтисодий асослари
» деб номланган биринчи бобида
икки ѐқлама солиққа тортиш муносабатларида муаммоларнинг юзага келиш
сабаблари ва илмий-назарий фикрлар ҳамда
жаҳон хўжалигида икки ѐқлама
солиққа ториш жараѐнларини тартибга солиш ва мувофиқлаштиришни тақозо
этувчи омиллар ўрганилган, умумлаштирилган ва ундан Ўзбекистон
амалиѐтида фойдаланиш имкониятлари асослаб берилган, умумий тартибда
халқаро иккиѐқлама солиққа тортиш тушунчасига изоҳ бериб ўтилган.
Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиѐт ташкилотининг (ИҲТТ) луғатида
5
иккиѐқлама солиққа тортиш тушунчасига «ички» ва «халқаро» нуқтаи назардан
5
https://www.oecd-ilibrary.org/
12
таъриф берилган. Хусусан, «Ички» иккиѐқлама солиққа тортишда солиқларни
ундириш давлатлар ўзларининг тенглик даражадаги мустақил солиқ органлари
томонидан, ўз ваколатлари доирасида ундирилганда юзага келиши сифатида
таърифланса, «Халқаро икки томонлама солиққа тортиш» икки ѐки ундан кўп
ҳудудларда таққосланадиган солиқларни битта солиқ тўловчидан худди шу
солиқ солинадиган даромад ѐки капитал бўйича ундириб олиниши деб
тавсифланади. Бу даромадлар эса, даромад манбаи эга мамлакати учун ҳам, шу
даромад олган шахснинг яшаш жойида ҳам солиққа тортилиши кераклигини
тақозо этади.
Шунга ўхшаш бошқа манбада эса, иккиѐқлама солиққа тортиш тушунчаси
моҳияти агар битта мулкка нисбатан бир нечта шахсдан солиқ олинса,
иккитомонлама солиқ солиниши амалга оширилаши тарзида келтирилади
6
.
Иқтисодчи олим Н. Соловѐва иккиѐқлама солиққа тортишни солиқ
тўловчининг икки (ѐки ундан ортиқ) ҳудудда худди шу объектга нисбатан
худди шу даврлар учун таққосланадиган солиққа тортиш деб таъкидласа,
7
В..Семенихин икки ѐқлама солиқ солиш тушунчасини бир мамлакатнинг ўзида
бир хил даромадга ѐки турли солиқларга бир вақтнинг ўзида солиқ солиш
сифатида таърифлайди
8
. Ўз навбатида
Л. Полежарованинг таъкидлашича,
«Халқаро икки томонлама солиққа тортиш - бу икки (ѐки ундан кўп)
ҳудудларда бир солиқ тўловчидан худди шу объектга ва ўша даврларга
нисбатан таққосланадиган солиқларни йиғишдан иборатдир»
9
Тадқиқот ишида илмий-назарий таҳлиллардан келиб чиққан ҳолда,
муаллифлик таърифини шакллантирдик. Фикримизча, иккиѐқлама солиққа
тортиш - икки ѐки ундан ортиқ давлат солиқ қонунчилигига кўра бир объектга
нисбатан ва бир хил давр учун битта солиқ тўловчидан икки (ѐки ундан ортиқ)
давлатларда мос (бир хил ѐки ўхшаш) солиқларнинг ундирилишидир.
Халқаро икки ѐқлама солиққа тортиш эса шахс (бир давлат резиденти)нинг
бошқа давлат ҳудудидаги манбадан даромад олганда, бошқа давлатда мол-
мулкка (одатда, кўчмас мулкка) эга бўлганда ѐки фаолият кўрсатиши
натижасида бошқа давлатда солиқ солиш объекти пайдо бўлиши ҳолатларида
юзага келади.
Жаҳон молия хўжалиги интеграцияси шаклланиши ва ривожланишида
иккиѐқлама солиқ тортиш муносабатларида бир қатор муаммолар юзага
келадики, бу ҳолат халқаро иккиѐқлама солиқ солиш муносабатларида мавжуд
нормаларни
ўзида
мужассамлаштирмаганлиги
натижасида
миллий
қонунчилиги асосида солиқ ундириш ҳуқуқига эга эканлиги; бир мамлакат
резиденти бўлган шахснинг бошқа мамлакатда тўлаб бериладиган даромадини
солиққа тортиш масаласи ушбу икки давлат қонунчилиги билан тартибга
солиниши; чет эл корхонасига иккиѐқлама солиқ солиш масаласи пайдо
бўлганда бир вақтнинг ўзида иккита ѐки ундан кўпроқ давлатда бир шахс солиқ
6
Glossary of Tax Terms // URL: http://www.oecd.org/ctp/glossaryoftaxterms.htm (дата обращения: 12.08.2016).
7
101 термин налогового права: крат. законодат. и доктринальное толкование / Н. Н. Балюк, В. В. Замулко, А. В.
Красюков [и др.] ; рук. авт. кол. Н. А. Соловьева. М. : Инфотропик Медиа, 2015. С. 452
8
Семенихин В. В. Устранение двойного налогообложения по налогу на прибыль // Налоги. 2014. № 29. С. 9.
9
Полежарова Л. В. Международное двойное налогообложение: механизм устранения в Российской Федерации.
М. : Магистр: Инфра-М, 2014. С. 9.
13
қонунчилиги бўйича солиқ тўловчи ѐки бир объект солиқ солиш объекти
сифатида қаралишида келиб чиқади.
Юқорида келтирилган муаммолардан шуни аниқлаш мумкинки,
иккиѐқлама солиққа тортишнинг юзага келиш шарт-шароитлари давлатлар
солиқ қонунчиликлари уйғунлигининг мавжуд эмаслигидадир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
