Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

TEXNIK
QISM
8
 Xikmatov Abbos Ayoz

---

Moy
Neftdan olinadigan har xil sohalarda ishlatiladigan moylar atmosfera bosimi ostida
haydab olingan neft qoldig‘i mazutdan olinadi. Moylami ishlab chiqarish jarayoni 3
bosqichdan iboratdir:
1. Boshlang'ich xomashyoni tayyorlash — moy fraksiyalarini olish.
2. Olingan moy fraksiyalaridan komponentlar olish.
3. Komponentlami aralashtirish (kompaundirlash) ularga qo‘ndirma qo‘shish va
tovar mahsulot olish.
Boshlang‘ich xomashyoni tayyorlashda mazutni vakuum ostida haydab
fraksiyalaiga ajratiladi. Moylami olishda ishlatiladigan usulga qarab ular ikki
gmppaga bo‘linadi.
1. Distillyat gruppasi — bunga vakuum ostida 300-400°C, 350-420°C, 420-450°C
va 450-500°C da mazutni qizdirib olinadigan fraksiyalar.
2. Mazutni vakuumda haydalgandan keyingi qoldiq— gudrondan (500°C dan
yuqori) olinadigan moylar.
Distillyat moy fraksiyalaridan qayta ishlab olingan surkov moylari—distillyat
moylar deyiladi, gudrondan olinganlari-qoldiq moylar deyiladi. Boshlang'ich moy
fraksiyalaridan moy komponentlarini olish murakkab ko‘p bosqichli jarayondir. Har
bir bosqich vazifasi moylami ekspluatatsiya xususiyatini pasaytiradigan gmppalar
birikmasidan tozalashdir. Neft fraksiyalaridan hamma kislotali xossaga ega bo'lgan
birikmalami, to‘yinmagan uglevodorodlami, qisman oltingugurtli va smolali
birikmalami, qisqa yon zanjirli polisiklik aromatik uglevodorodlami, qattiq
parafinlarni chiqarib tashlash kerak. Boshlang‘ich moy fraksiyalaridan moy
komponentlarini olish asosida yuqorida ko‘rsatilgan zararli komponentlami tozalash
yotadi. Bu usullar—fizik (erituvchilar bilan ekstraksiyalash), eritmadan past
haroratda cho'ktirish, fizik-kimyoviy-adsorbsiya, kimyoviy usul-N2S04 bilan
tozalash va gidrotozalashdir.