To ‘zitgich teshigi; ignali ко ‘tarish uchun bosim kuchini hosil qiluvchi

---

kuchidan ko‘p bo‘ladi. Natijada igna o‘zining egariga bosilib 
turadi. Bunday holatda yonilgi yonish kamerasiga purkalmaydi.
Elektromagnitli klapan 2 ishlangan paytda, elektomagnitning 
yakori yuqoriga siljiydi, sharik 4 ko‘tariladi va drossel teshigi 11 
ochiladi. Natijada boshqarish klapani kamerasidagi bosim va 
porshenga ta’sir etayotgan bosim ham kamayadi. Ignaning konusli 
qismiga ta’sir etayotgan ko‘taruvchi kuch ta’sirida, to‘zitgichning 
uchi o‘zining egaridan ko‘tariladi va to‘zitgichning teshigidan 
yonish kamerasiga yonilg‘ini purkash amalga oshadi, 10.16-rasm. 
Purkash teshigi bir nechta bo‘lib, yonish kamerasiga teng tarqalishi 
kerak bo‘ladi. Ignani ko‘tarish uchun ishlatilgan yonilg‘i ishlatilib 
bo‘lingandan so‘ng, qaytishdagi to‘kish teshigi orqali chiqarilib 
yuboriladi. Silindming ichiga purkalayotgan yonilg4 ining miqdori 
elektromagnitli klapanning ulanib turgan vaqtiga va rampadagi bo- 
simga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, tirsakli valning aylanishlar chas- 
totasiga va yonilg‘i nasosini ishlash rejimiga bog‘liq boimaydi.
1 - to ‘zitgich teshigi; 2 - ignali ко ‘tarish uchun bosim kuchini hosil qiluvchi
kamera; 3 - bosim ta ’sir qiluvchi sirt; 4 - purkash kanalini berkituvchi uchi; 5 -
to ‘zitgichning asosi; 6 - igna; 7 - t o ‘zitgich teshiklari.
D - ignaning diametri; d -ig n a n in g kanalni bekituvchi qismi;
Fr - ignani egariga bosuvchi kuch; F - ignani ko ‘taruvchi kuch.
10.16-rasm. Forsunkani purkash qismining tuzilishi va
yonilgining purkalishi.
326

---

Elektromagnitli klapanga tok yuborilmasa, yakomi prujina 
pastga bosadi va sharikli klapan 4 drossel teshigi 5 ni bekitadi. 
Bunday holatda boshqariluvchi klapan kamerasidagi bosim bilan 
rampadagi (akkumulyatordagi) bosim tenglashadi. Boshqariluvchi 
porshen to‘zitgich ignasi bilan yuqori bosim ostida pastga qarab 
siljiydi, igna egariga o‘tiradi va purkalish teshigini bekitadi. 
Purkalish to‘xtaydi.
Ta’minlash 
tizimining 
qolgan qismlari bundan 
oldingi 
mavzularda o‘rganilgani uchun, Yevro-3 talabiga javob beruvchi 
ta’minlash tizimi uchun ular bayon qilinmadi.
Avtomobilsozlik rivojlangan davlatlarda benzinga ishlaydigan 
dvigatellaming o‘miga dizel yonilg'isiga ishlovchi dvigatellardan 
foydalanish ko‘payib bormoqda. Ayniqsa, yuk avtomobillariga 
(shuningdek yengil avtomobillarga ham) dizel dvigatelini o‘matish 
tendensiyasi ortib bormoqda.
0 ‘matilayotgan dizel dvigatellarida an’anaviy ta’minlash 
tizimi o‘miga “Yevro-4”, “Yevro-5” ekologiya talablariga javob 
beruvchi, dizel yonilg4isini elektron purkash tizimiga asoslangan 
ta’minlash tizimidan foydalanish keng tarqalmoqda.
Yaraslav zavodida dizel apparaturalari bilan shug‘illanuvchi 
“GAZ” gruppasi “Yevro-5” ekologik standartlariga javob beruvchi 
elektron-boshqaruvchi yuqori bosimli yonilg‘i nasoslarini ishlab 
chiqarishga kirishganligini xabar qiladi. Nasosning tuzilishida 
“Yevro-6” standartlariga javob bemvchi imkoniyatlar ko‘zda tutil- 
gan. Bunday yonilg‘i nasoslarini ishlab chiqarishning birlamchi 
quwati 40 ming dona boiib, 2017-yilda 70 ming donaga yetkazi- 
lishi ko‘zda tutilgan.
Dizel apparatlarini Yaraslav zavodi (YaZDA) Sommon-rail 
tipidagi “Yevro-5” ekologik standartlariga javob bemvchi yonilg‘i 
nasoslarini ishlab chiqaruvchi Rossiyadagi yagona zavod bo‘lib 
hisoblanadi.
Ishlab chiqarilayotgan Sommon-rail avtomobilsozlik, trak- 
torsozlik, shuningdek qishloq xo‘jalik mashinasozligida qo‘llanilishi 
ko‘zda tutilmoqda, deb xabar beriladi.
Dizel dvigatellarida silindrga havo kirgizib, keyin har bir 
silindrga yonilg‘ini purkash kerak bo‘lgani uchun hozirda elektron 
purkash tizimining ko‘p nuqtali xilidan foydalaniladi. Xuddi
327

---

shunday tizimning yana bir turi Nissan-Qashgai avtomobilining 
dvigatelida qoilanilgan. Bu tizimning ishlashi to‘g‘risida umumiy 
ma’lumotlar quyidagilar:
1. Dizel dvigatelini ta’minlash tizimining ishlashi dvigatelni 
elektron boshqaruv tizimi orqali boshqariladi. U quyidagi afzallik- 
larga ega:
- dvigatelni boshqarish tizimi o‘z-o‘zini diagnostika qilish 
xususiyatiga ega bo‘lib, buzuqliklami tezda aniqlaydi;
- purkalayotgan yonilg‘ini aniq dozasini purkash asosida, yonib 
boigan gazlardagi zararli moddalami va yonilg4i sarfini kamay­
tiradi;
- salt yurishdagi aylanishlar sonini rostlash bilan birga, . 
aylanishlar sonini avtomatik ravishda cheklaydi.
2. Yonilg‘i bevosita silindming ichiga purkaladi.
3. Yonilg‘i bakdan yuqori bosimli yonilg4 i nasosi (YuBYoN) 
orqali so‘riladi.
4. Yuqori bosimli yonilgi nasosi (YuBYoN) 900 atm hosil qila­
di va ko‘p teshikli forsunka orqali