Harbiy-texnik instituti sh. X. Kamilov raqamli qurilmalar: kombinatsion, ketma-ketli

2.5. YOKI-EMAS bazisda mantiqiy funksiyalarni amalga oshirish 
YOKI-EMAS mantiqiy elementi VA-EMAS elementi kabi universal turiga 
kiradi. YOKI-EMAS mantiqiy elementi barcha asosiy mantiqiy operatsiyalarni 
bajaradi: a) invesriya operatsiyasi (rasm. 2.11.a). Mantiqiy elementlarning 
kirishlari biralshtirilganda (x+x)=x olamiz, ya’ni chiqishda x signal olamiz; 
b) diz’yunksiya operatsiyasi (rasm.2.11.b) ikkinchisi invertor sifatida 
ishlaydigan ikkita elementlarni ketma-ket ulanishi y=x
1
+x
2
= x
1
+x
2
amalga 
oshirishga imkon beradi; 

---

34 
v) kon’yuksiya operatsiyasi (rasm. 2.11. v). Invertorlar tartibida ishlayotgan 
ME ulanishi uchinchi elementning kirish zanjirida mantiqiy amallarni bajarishga 
imkon beradi.,
1
2
1
2
1
2
у
у
у
х
х
х х
 
 
 
2.11. rasm. 
Ushbu bazisdagi MF o‘zgartirishni oldin ko‘rib chiqilgan misolda 
quyidagicha ifodalaymiz 
1 2
3
4
1
2
(
)
у
х х
х х х
х



Ikki marotaba inkor qonunini va de Morgan qoidasini ishlatib berilgan 
funksiyani VA-EMAS bazisiga o‘zgartiramiz.
O‘zgartirishlar natijasida struktura formulasi olinadi VA-EMAS sxemasi 
bazisida engil amalga oshiriladi (rasm.2.12.). 

---

35 
2.12. rasm. 
Shunday qilib, uchta operatsiyalar (VA,YOKI,EMAS) to‘g‘ri tuzish usuli 
bilan bajaruvchi mantiqiy qurilmalarni yaratishda har doim ham amaliyot uchun 
qoniqarli bo‘lmaydi, chunki to‘liqligi bo‘yicha “ortiqcha” mantiqiy elementli tizim 
qo‘llaniladi. Undan tashqari, qurilmani bunday tuzish usulida uni tuzish uchun 
qo‘llanilgan elementlari optimal ekanligi to‘g‘risidagi savol ochiq qolmaqda. Gap 
shundaki, olingan mantiqiy funksiyani bul algebrasi teorema va qoidalarini 
yordamida boshqa turlariga o‘zgartirish mumkin. Bu shakllarning har birini amalga 
oshirish uchun turli sondagi mantiqiy elementlar kerak bo‘ladi.Loyixachini 
vazifasi na faqat berilgan funksiyani amalga oshiruvchi qurilmani yaratishdan 
iborat, undan tashqari kichik sondagi elemntlarni talab etuvchi qurilmaning eng 
yaxshi variantlarning birini tanlashdan iborat. Bunda nafaqat texnik-iqtisodiy 
(narhi, massasi, o‘lchamlari), balki texnik ko‘rsatkichlari (ishlab chiqarilayotgan 
qurilmaning tezkorligi) yaxshilanadi. 
Shuning uchun y=F(x
1
,x
2
,…x
n
) mantiqiy funksiyani analitik shaklini 
oliganidan keyin uni minimallashtirish zarur bo‘ladi. Mantiqiy funksiyani shunday 

---

36 
yozilish shakli qidiriladiki, uni amalga oshirish uchun kamroq elementlar soni 
talab etilsin, masalan, integral mikrosxemalar korpusining minimal soni.