zc uksantin
h a m b o r . z o o s p o r a s i d a y o ' q . S t i g m a ( k o ‘z c h a ) z o o s p o -
*■ fplardu
h u j a y r a n i o l d i d a p a r a b a z a l s h i s h m a y a q i n d a j o y l a s h g a n .
H v s tig m a to fitsa la r
o x r a f i t l a r n i n g e n g q a d i m i y . s o d d a t u z i l i s h l i s i
hisoblanadi.
f
;
Ж ж
I
A
Evstigmatofitsa sinflning suvo‘tlari.
S inf eustigmatales tartibi 4 oila, 10 ga yaqin turkum 15 dan
k o 'p turlardan iborat.
Eustigm atos
turkum ining suvo'tlari
bir hujayrali kokkoid bir
xloroplastli, u tuproqlarda tarqalgan. 2- 4 avtosporalar yoki bir
xivchinli zoosporalar hosil kilib ko'payadi. Bu turkumning turlari
ilgari
sariq-yashil suvo'tlari bo'lim idan Pleurochloris turkum iga
kiritilgan.
Nannochloropsis
turkum ining turlari dengiz va chuchuk
suvlarda ham tarqalgan, tashki ko'rinishidan yashil suvo't Shlorella
turkumiga o'xshaydi, pirenoidi yo'q. Hujayralari 2-4 mkm
diametrli, bir xloroplastli. Avtosporalar hosil kilib ko'payadi.
235
T illa r a n g s u v o ‘tla r s in fi - C h r y s o p h y c e a e
Sinf C hrysococeus (grek.
Chryso- tilla, coceus- dona) turkumi
bilan nomlangan. Tillarang suvo‘tlari quyidagj umumiy tavsifga
ega.
1. Tallomi turlicha tipda (ameboid, monad, palmeloid, kokkoid,
psevdoparenxim atoz) tabaqalashgan yoki koloniya hosil qilgan.
2. Plastidlari, xivchinlari oxrofitlarni um um iy tavsifga ega.
3. Xlorofil A, S| va S2 mavjud, fukoksantin, violaksantin
mavjud.
4. Stigma xloroplastda joylashgan.
5.
G ‘am lanadigan
m axsuloti
xrizolam inarin va
lipidlar
plastiddan tashqarida joylashadi.
6.
M itoxondiriylari
k o ‘p
hollarda
plazmolem m a
bilan
qoplangan. A yrim larida hujayrasini
ustida organik va anorganik
tartibli tangachalari bor.
*8. Mitoz ochiq.
9 .k o ‘payishi asosan vegetativ va jinssiz, jinsiy jarayon
ayrim laridagina kuzatilgan.
10. Rivojlanishi zigota reduktsiyasi ro ‘y beradigan gaplobiontli
ro ‘y beradi.
11. Oziqlanishi avtotrof, m iksotrof va geterotrof.
12. Asosan chuchuk suvlarda tarqalgan.
Tillarang suvo‘tlam ing hujayralari faqat
plazm olem m a bilan qoplangan. K o ‘pchilik
turlarida hujayra uychada joylashadi yoki
plazm olem m a organik
va anarganik tartibli
tangachalar bilan qoplangan. U ycha bokal-
simon, shar, tuxum ,silindr k o ‘rinishlarida
boTadi. Hujayra uychaning ichki asosiga
kalta band bilan birikadi. B irikm aydiganlari
ham bor. Uycha xitin,sellyuza va boshqa
organik birikm alardan tashkil topadi.
H arakatlanadigan tillarang suvo‘tlarda
bitta uzun oldinga,
ikkinchisi kalta orqaga
y o ‘nalgan xivchini bor. A yrim turlarida ikkinchi xivchin y o ‘q, bazal
tana bor xolos. Tillarang suvo‘tlarida sistem atikasida tartiblarga
ajratishda xivchin apparatning tuzilishiga katta ahamiyat beriladi.
236
Xloroplastlari bu suvo‘tlarda sarg‘ish jigarrang, tillarang,
sargishyashil ranglarda, Xloroplastni shakli yassi disk, yassiyaproq,
yulduz va shu kabi ko'rinishlarda. Ular to ‘rt
qavat membrana bilan
o'ralgan. Pirenoidlari bor.
Spumella, Anthophvsa
kabi turkumlarida
leykoplastlar borligi, xloroplastlarini y o ‘qligi tufayli ular rangsiz.
K o'zcha xloroplastlarini y o ‘qligi tufayli ular rangsiz.
K o ‘zcha xloroplastda kalta xivchinnm g parabazal shishmasi
yaqinida joylashgan. Tillarang suvo‘tlar asosan miksotraflar, plas-
tidlari b o ‘lsa ham erigan organik m oddalami, oziq zari'achalarini
shimadi. Chuchuk suvda tarqalgan turkumiarining
hujayralarida
uning oldingi qismida bitta yoki
birnechta kiskaruvchi vakuolalar bor.bitta katta mitoxondriy
hujayraning oldingi tomonida yadroning ro'parasida joylashgan.
Y adroda mitoz ochiq orto mitoz holda, kamdan-kam yarim yopiq
m itoz holida ro ‘y beradi.sitokinez bo ‘linish arikchasini hosil kilib
am alga oshadi.
V egetativ ko ‘payishi hujayrani teng ikkiga boTinishi, kolo-
niyani b o ‘laklarga ajralib ketishi tufayli sodir b o ‘ladi.
Jinssiz
k o ‘payish zoosporalar, qisman aplanasporalar hosil kilib amalga
oshadi.
Jinsiy k o ‘payish ikkita hujayraning protoplastlarini o ‘zaro
quyilib xologam iya jarayoni natijasida zigota hosil qilish bilan
am alga oshadi.
Tillarang suvo‘tlar odatda planktonda uchraydi, bentosda
tarqalganlari ham bor. Ulam ing k o ‘pchiligi biroz nordon,
temir
tuzlariga boy biroz iliq suvlarda asosan erta baxorda, kech kuzda va
qishda k o ‘p uchraydi. Bu davrda k o ‘plab k o ‘payib zooplankton
uchun oziq bo Tib xizmat qiladi.
Tillarang suvo‘tlar evolyutsiyada sariq yashil va diatom
suvo‘tlar bilan boglanadi. Tillarang suvo‘tlarning sistematikasi
P.B ourrelly (1981), R.A.Anderson (1999) o ‘zgartirishlari bilan
G.A .B elyakova va boshqalar «Vodorosli i gribbi” 2 tom, M oskva
“A kadem iya” nashriyotida keltirilganlar asosida bayon qilamiz.
237
