A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

1
60
90
45
16
52
90
45
2
50
75
50
17
56
75
30
3
58
100
40
18
50
100
40
4
56
90
40
19
55
81
35
5
55
81
36
20
60
90
30
6
60
90
30
21
50
90
40
7
50
78
52
22
58
90
36
8
58
90
36
23
56
85
34
9
60
81
36
24
60
84
42
10
60
80
40
25
50
95
38
11
50
90
40
26
60
86
43
12
60
95
38
27
56
90
40
13
60
90
40
28
60
81
36
14
60
88
44
29
58
102
34
15
55
81
36
30
50
90
40
30

---

«Yuxslii» va «ЛЧо» baholarga o'qiydigan talabalar uchun vint sirtini 
yttnnsligu oid grafik vazifa beriladi.
IJtthbu grafik vazifada qirqim qo‘llanilgan holda vint sirti chizmasi 
quriludi. Rezba qadami o'lcham i asosida yasash chiziqlari va vint kesimi 
ku'rtuililadi. Bu vazifani qanday bajarilishiga oid m etodik k o ‘rsatm a 
2.10-rusmdu keltirilgan. Buning uchun vint chizig‘i qadami -
P
(
mm
), 
o'rum lnr soni - 1, vint profili -
trapetsiya
(
ABC D
) va 
d, d l
diam etrlar 
(mm)
kabi param etrlar zarur b o ‘ladi. Bundan tashqari grafik vazifada 
vint u/.unligi va o ‘ram yo ‘nalishi berilgan (2.2-jadval). Bajarish tartibi 
quyldngichu:
й) 
(/
va 
d t
diametrlarda silindr proyeksiyalari chiziladi;
h) vint prolilining frontal proyeksiyasi chiziladi;
h
)
vint chiziqlarining proyeksiyalari yasaladi (
2
.
1 0
-rasm, 
a).
2.10-nism , 
b
da 
A
va 
В
nuqtalardan chizilgan vint chiziqlarining 
yMMttlirthi ko'rsatilgan. Qolgan 
С
va 
D
nuqtalardan ham shu tartibda vint 
chi/.iqlari chiziladi. Yasalgan barcha vint chiziqlari m antiqan vint sirti 
o ‘rainini hosil qiladi.
tJstki ko‘rinishday4-/J qirqim bajarilgan (2 .10-rasm, c). Kesim chizig‘i 
o '/id a to ‘g ‘ri chiziq kesmasi, 
2
xil radiusdagi aylana yoylari va lekalo 
cgri chizig‘i (Arximed spirali)ni jam lagan. Arximed spiralidagi nuqtalar 
quyidagicha aniqlanadi. Vint o ‘qi orqali gorizontal proyeksiyalovchi 
PH
tckislik o ‘tkaziladi (chizmada tekislik aylanani teng b o ‘lakka b o ‘luvchi 
miqtn orqali o'tkazilm oqda). Bu tekislik profili b o ‘yicha vint chizig'ini 
A' tH ‘
p ' !
(to'rtburchak) va 
A ’B ’C ’D ’
(
PH
bilan ustm a-ust tushgan 
l o 'g 'r i chiziq kesm asi) b o ‘yicha kesadi. 
A ’ 1B ' [C ’p '
; ning 
A ’p ’t
lomonida 
N
' nuqta va uning gorizontal proyeksiyasi 
N
aniqlanadi. 
N
nuqta 
i/lanayotgan egri chiziq - Arximed spiraliga tegishli bo‘ladi. Shuningdek, 
N
miqtaning 
N ’
frontal proyeksiyasi 
A-A
tekislikning izi bilan ustma-ust 
tUflhadi. Mantiqan lekalo egri chizig‘ining bir nechta shunday nuqtalari 
nniqlunadi va u hosil qilinadi.
2
.
1 1
-rasm da vint chizig‘i va sirtiga oid grafik ishning bajarilgan 
littinunasi keltirilgan. Talabalar undan foydalanib vazifani bajarishi 
mumkin.
31

---