Ministrligi

Qawipsizlik máseleleri 
Internetge jalǵanǵan apparatlar sanı hám túrleri ósip barıwı menen qawipsizlik hám 
jeke turmıs menen baylanıslı xaterler de ko'paymoqda. Biziń átirapımızdaǵı " zatlar" basqa 
maqsetlerde isletiliwi múmkin, biraq jınayatlı maqsetlerde olardıń funktsionallıǵı islewden 
bas tartıwge shekem ózgeriwi múmkin. Keling, bir neshe mısallardı kórip shıǵayıq : 2016 
jıl aqırında KrebsOnSecuirty saytında hám Dyn kompaniyasında ǵalabalıq biykarlaw etiw ( 
DD oS) hújimleri jazıp qoyıldı, onıń ishinde sekundada bir neshe júz gigabit trafik payda 
boldı (660 Gbit / s aǵıs KrebsOnSecuirty saytına jiberildi) 1, 5 millionnan. apparatlar, 
olardıń kópshiligi DVR hám IP kameralar. Bul botnet Mirai atlı zıyanlı programma 
tárepinen jumısqa túsirilgen hám basqarilgan. 
2016 jıl 21 dekabrde Imperva Incapsula analizshileri kompaniya infratuzilmasiga eki DD 
oS hújimin atap kórsetiwdi. Birinshisi 20 minuta dawam etdi hám eń joqarı noqatında 400 
Gb / s ga jetti. Ekinshisi 17 minuta dawam etdi jáne onıń quwatı 650 Gb / s ni quradı. 
Hújim Leet botnet járdeminde uyushtirildi, ol mińlaǵan buzılǵan IOT apparatlarınan ibarat. 

---

 Mirai virusınıń jańa modifikatsiyası dúnyanıń 10 mámleketinde 5 millionǵa jaqın IOT 
apparatların juqtırdı. Zıyanlı programmalardan zálel kórgen apparatlardıń eń kóp sanı Ullı 
Britaniya, Germaniya hám Braziliyada tabılǵan. 
Jańalanǵan Mirai TR-069 hám TR-064 protokollarınan 7547 port arqalı paydalanadı. Virus 
apparatlardı juqtırıw hám olardı botnetga biriktiriw ushın hálsizliklerden paydalanadı, odan 
keyin DD oS hújimlerin ámelge asırıw ushın paydalanıladı. 
Kóplegen avtoulovlarda hár qıylı strukturalıq bólimlerdiń óz-ara tásiri 1990 jılda islep 
shıǵılǵan CAN (Controller Area Network) avtobusi arqalı ámelge asıriladı. Ókiniw menen 
aytamız, avtobus arxitekturası etarli dárejede qawipsizlikti támiyinlamaydi, atap aytqanda, 
oǵan jalǵanǵan apparatlar ortasında segmentatsiya hám izolyatsiya. 
Bul faralar tuymesi potentsial túrde tormoz regulyatorına hám janar may sistemasındaǵı 
oyın-kúlki platformasiga ıyelewin ańlatadı. CAN-dıń basqa hálsiz tárepleri jalǵanǵan 
apparatlardıń autentifikatsiyasi hám shifrlawdıń etiwmasligi - barlıq maǵlıwmatlar ashıq 
tárzde uzatıladı. Zamanagóy avtoulovlarda hár qıylı telematik apparatlar barǵan sayın keń 
tarqalıp baratırǵanına qaramay, olar bir tárepden Wi-Fi, Bluetooth, 3 G / 4 G protokolların 
qollap -quwatlaydilar, ekinshiden, JON avtobusiga kiriwleri múmkin (mısalı, ko'ngil ashıw 
hám navigatsiya platformalari, giltler aralıqtan basqarılatuǵın ateşleme sistemaları, átirap -
ortalıqtı baqlaw sistemaları hám basqalar ), basqınshı tek hálsizlikti tabıwı kerek 
ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASĺ JOQARĺ HÁM ORTA ARNAWLĺ 
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI