Rangli va qora

P e ch n i i sh g a t u sh i r i sh
. Pech bo’shlig’iga shihta materiallari 
ma'lum tartibda yuklangandan keyin uning kanallaridagi gorelkalarga bosim ostida 
kizdirilgan yonuvchi gaz va havo yuborilib kamerada yondiriladi. Yonish 
mahsulotlari uz yulida shihta materiallarini kizdira borib, karama - karshi 
tomondagi kallaklari kanallari orkali sovuk regeneratorlarning katak - katak 
kanallaridan utib pech devorlarini qizdirib muriga yoki bug kozonlariga 
chikariladi. 

---

30 
Chap tomondagi 1250 – 1280
o
C qizigan regeneratorlarga sovuq gaz va havo 
haydaladi - da, ular kizigan regeneratorlarning vertikal kanallaridan uta borib, 800 
– 900
o
C temperaturagacha qiziydi, keyin u erdan uz kallaklari orkali pech 
kamerasiga utib yonadi. Yonayotgan gaz va havo oqimi shihtani qizdira borib, 
qarama - qarshi tomondagi kallaklar orqali sovigan juft regeneratorlarga utib ularni 
ham qizdiradi. Gaz va havo oqimining harakat yo’nalishi klapanlar 13 orqali har 20 
- 25 minutda avtomatik ravishda boshqariladi. Agar marten pechlarida suyuq 
yoqilgi ( mazut ) da ishlasa, faqat havoni qizdrish regeneratorigina o’rnatilgan 
bo’ladi. 
Asosli marten pechlarida shihta tarkibiga ko’ra po’latlarni skrap - rudali va 
skrap usullarda olinadi. 

---

31 
3.5.
 
PO’LATLARNI SKRAP - RUDALI USULDA ISHLAB 
CHIQARISH 
 
Bu usuldan domna pechlari bo’lgan po’lat ishlab chiqaruvchi metallurgiya 
zavodlarida foydalaniladi, chunki bunda shihtaning 60 - 75% temir - tersak (skrap) 
3.2 – rasm. Marten pechining sxemasi 
1
– suyuqlantirilgan metall; 
2 
– shlak; 
3
– pech shipi; 
4
– pechning tubi; 
5
– pechning orqa 
devoir; 
6
– pechning old devoir; 
7
– shixta kiritildigan darcha; 
8
– gaz regeneratorlari; 
9
– 
havo regeneratorlari; 
10
– sirtqi ish sathi; 
11,11'
– pechga haydaluvchi havo kiritiladigan va 
yonish maxsulotlari chiqarib yuboriladigan kanallar; 
12,12'
– pechga haydaluvchi gaz 
kiritiladigan va yonish mahsulotlari chiqarib yuboriladigan kanallar; 
13 
– klapan; 
14
– mo’ri; 
15 
– suv bilan sovitib turiluvchi kislorod furmasi. 

---

32 
chiqindilardan, qolgani suyuq cho’yandan iborat bo’ladi. Flyus sifatida esa 
ohaktoshdan foydalaniladi. 
Bu usulda ishlovchi pechni ishga tushirishdan avval uning ish qismining 
ishga yaroqliligi kuzatiladi. Basharti avvalgi ishlovlarda yorilgan, emirilgan joylari 
bo’lsa, ular maxsus mashina yordamida magnezit yoki dolomit kukunlari bilan 
qoplanadi. Keyin pechning shlak va po’lat chiqaradigan teshigi o’tga chidamli tiqin 
bilan berkitiladi. Jarayon quyidagicha kechadi: pechga shihta materiallar 
yuklanadi. Bunda yuklash mashinasi yordamida ma'lum miqdorda temir ruda, 
ohaktosh, keyin metall chiqindi, mul’da deb ataluvchi metall yashikda pechning 
old devoridagi yuklash darchasi orqali solinadi. 
Ular obdan qizigach pechga qayta ishlanuvchi cho’yan quyiladi. Suyuq 
cho’yan tarkibidagi Si, P, Mn, va qisman S lar temir ruda kislorodi bilan 
oksidlanadi, hamda bu oksidlar ohak bilan o’zaro birikib shlak ajrala boshlaydi. 
Metalldagi S ni shlakka o’tkazish uchun shlak pechdan chiqarilgach pechga 
ma'lum miqdorda boksit ko’shilgan ohaktosh kiritiladi. Bu sharoitda yuqorida 
ko’rilgan reaksiya bo’yicha metalldagi S shlakka o’tadi. Jarayon ohirida vaqti - 
vaqti bilan namunalar olib, uning tarkibi va hossalari ekspress laboratoriyada 
kuzatib boriladi. Kutilgan tarkibga kelgach, pechga qaytaruvchilar kiritilib, so’ngra 
nov teshigi ochilib u kovshga chiqariladi. Bu variantda faqat sifati pastrok 
uglerodli po’latlar olinadi. Lekin temirning temir rudadan qaytarilishi hisobiga 
po’lat miqdori bir oz ortadi.