|
7.15 - rasm.
Sorbsion tanlab eritish jarayonini amalga oshirish dastgaxoning
(pachukning) sxematik chizmasi.
1 – “sirkulyator” -tarkibida qatron mavjud bo’tanani aralashtirish moslamasi; 2- “aerolift” –
qatron va bo’tanani haraktlashtiruvchi moslama; 3 – “tarnov”; 4 – “g’alvir” – qatron va bo’tanani
ajratishga mo’ljallangan moslama; 5- “tannov”.
Ionitning o’lchami (0,5-2 mm) bo’tanadagi yanchilgan rudaning
o’lchamidan yirik, g’alvirning ko’zining o’lchami esa ionitning o’lchamida kichik,
ruda zarrachalaridan esa yirik bo’ladi. Ionitnig zarrachalari g’alvirda ushlanib
bo’tanadan ajraladi.
To‘yinmagan
qatron
Bo‘tana (metalli eritma)
ionit
1
2
3
4
5
6
Bo‘tana
To‘yingan (metallni sorbsiyalagan)
qatron (ionit)
metallsiz
(tashlandiq)
bo‘tana
havo
havo
qatron
Bo‘tana
Bo‘tana
qatron
1
2
3
4
5
171
Oltinni tuyngan ionitdan desorbsiyalash
Sorbsion tanlab eritish jarayonida eritmaga oltin va kumushdan tashqari,
ruda tarkibidagi unsur elementalr o’tadi va sorbentga shimiladi. SHuning uchun
to’yingan ionitning tarkibida yuqori miqdorda unsur komponentla mavjud – temir,
mis, rux, nikel, erkin sianid ionlari. Ionitni oltin va unsur elementlardan tozalash
maqsadida uni regenerasiyalashadi. Regenerasiya jarayonidan so’ng ionitning
sorbsion hususiyatlari tiklanadi va u qaytadan jarayonga qaytariladi. Ionitni
regenerasiyalash jarayoni uning tarkibidan oltin va unsur elementlarni
desorbsiyalash jarayonlaridan tashkil topgan.
To’yingan ionitni regenerasiyalash o’z ichiga kuyidagi asosiy jarayonlarni
oladi:
1. Difragmali cho’ktirish mashinasida to’yingan ionitni bo’tanadagi
qumlardan yuvish.
2. YUvish kolonada ionitni illardan yuvish. 1 xajm ionitni yubvish uchun 10
xajm suv sarflanadi, suv oqimining tezligi 10-15 m/soat, yuvish jarayonining
davomiyligi 6-12 soat.
3. NaCN eritmalari bilan ionit tarkibidan temir va mis birikmalrini
desorbsiyalash. Jarayonig shartlari: NaCN eritmasining konsentrasiyasi 40-50 g/l,
eritmaning harorati 50-60
0
S, eritmaning sarfi 1 xajm ionitga 5 xajm eritma,
eritmani berish tezligi 1-2 m/soat, jarayonning davomiyligi 20 -25 sota. Uzluksiz
rejimda desorbsiyalashda kolonalarning soni 2. Ionitda misning qoldiq miqdori 0,5
g/kg gacha, temirni 0,5-1,0 g/kg gacha. Ionit sian ko’rinishiga o’tadi. Desorbsiya
jarayonidagi hosil bo’lgan sianli elyuat tarkibidan erkin sinaidning miqdori yuqori
bo’lgani sababli u sianlash sikliga yuboriladi.
Temir brikmasini somola xajmidan desorbsiyalash jarayoni kuyidagi eaksiya
bilan ifodalanadi:
RCN
CN
Cu
CN
CN
Cu
R
2
2
)
(
)
(
(7.26)
RCN
CN
Fe
CN
CN
Fe
R
4
)
(
2
)
(
2
4
6
4
(7.27)
4. NaCN eritmasidan ionitni suv bilan yuvish. Jarayonning sharti: yuvish
suvning miqdori 1 xajm ionitga 5 xajm suv, suv oqimining tezligi 1- 2 m/soat,
jarayonning davomiyligi 15-16 soat, Uzluksiz rejimda desorbsiyalashda
kolonalarning soni 1. YUvishdan chiquvchi elyuat NaCN bo’yicha konsentrasiyasi
40-50 g/l gacha ko’tariladi va temir va misni desorbsiyalashga yuvoriladi.
5. Konsentrasiyasi 20-25 g/l bo’lgan sulfat kislota eritmalari bilan ionit
tarkibidan rux, nikel v erkin sianidni desorbsiyalash. Jaryonning sharti: Eritmaning
miqdori 1 xajm ionitga 6 xajm eritma, harorat 50-60
0
S, eritmani berish tezligi 1-2
m/soat, jarayoning davomiyligi 30-35 soat, kolonalar soni 2. Ionitdagi ruxning
qoldiq miqdori 1-2 g/kg gacha, nikelniki 0,3-0,5 g/kg gacha.
HCN
CN
Zn
SO
R
SO
H
CN
Zn
R
2
4
2
4
2
4
2
)
(
)
(
HCN
SO
R
SO
H
RCN
4
2
4
2
2
2
172
6. Konsentrasiyasi tiomochevina bo’yicha 80-90 g/l va sulfat kislota
bo’yicha 20-25 g/l bo’lgan nordon eritmala bilan ionit xajmida oltin va kumushni
desorbsiyalash. Nodir metallani desorbsiyalash jarayoni, nodir metallar bo’yicha
konsentrasiyalangan eritmalar olish maqsadida eritmalarning kam sarfida va o’zoq
davom etadi. Desorbsiyalash jarayonida ionit tarkibidagi oltin sianid komleksi
oltinning tiomochevina komleksiga o’tadi [Au(Thio)
2
]
+
va eritmaga kuyidagi
reaksiya bo’icha o’tadi:
HCN
SO
NH
CS
Au
SO
R
SO
H
NH
CS
CN
Au
R
4
]
)
(
2
[
2
2
)
(
4
)
(
2
4
2
2
4
2
4
2
2
2
2
Jarayonning sharti: eritmaning miqdori 1 xajm ionitga 4-5 xajm eritma,
harorat 50-60
0
S, eritmani berish tezligi 1-2 m/chas, jarayonning davomiyligi 60-
75 soat, kolonnalar soni 4-5, anionitda oltinning qoldiq miqdori 0,3 g/kg gacha.
Tiomochevina eritmalari ulardan oltinni cho’ktirgandan so’ng qaytadan
desorbsiyalash jarayonida qo’llanadilar.
7. Ionitni oltin saqlovchi tiomoechvina eritmasidan suv bilan yuvish.
Jarayonning shartlari: yuvish suvining miqdori 1 xajm ionitga 1 xajm suv, harorat
50-60
0
S, eritmani berish tezligi 1-2 m/soat, jarayonnig davomiyligi 30-35 soat,
kolonalar soni 2, yuvilgan eritmadagi tiomochevinaning qoldiq konsentrasiyasi 10
g/l gacha.
8. NaOH ning konsentrasiyasi 40-50 g/l bo’lgan ishqoriy eritma bilan ionitga
ishlov berish. Ishqor bilan yuvish natijasida ionit tarkibidagi qoldik sianid,
tiomochevina, silikat tuzlar desorbsiyalanadi. Ishqor ionit tarkibidagi bir qator
cho’kindilarni eritadi va uning g’ovakligini va kinetika xususiyatlarini oshiradi.
Ishqor bilan ishlov berish natijasida ionit dastlabki holatigacha tiklanadi.
Jarayonning sharti: eritmaning miqdori 1 xajm ionitga xajm eritma, harorat 15-
20
0
S, eritmani filtrlash tezlgi 1-2 m/soat, jarayonning davomiyligi 30-35 soat,
kolonalar soni 2, chiqadigan eritmadagi NaOH ning qoldiq konsentrasiyasi 15-20
g/l, ionitdagi ruxning qoldiq konsentrasiyasi 0,2-0,3 g/kg.
4
2
4
2
2
2
SO
Na
ROH
NaOH
SO
R
9. Anionitni ishqoriy eritmadan suv bilan yuvish. Jarayonning sharti: yuvish
suvining miqdori 1 xajm ionitga 4 xajm suv, harorat 15-20
0
S, eritmani filtrlash
tezligi 15-16 soat, kolonalar soni 1.
Regenerasiyadan so’ng ionitda oltinning miqdori 0,1-0,3 g/kg ni tashkil
etadi, unsur elementalrning yig’ndi miqdori 5 g/kg dan oshmaydi.
Regenerasiyadan so’ng ionit sorbsion bo’limga yuboriladi va sorbsion tanlab
eritish jarayoniga yuklanadi.
Regenerasiya jarayonidagi reagentlarning sarfi 1 tonna qayta ishalanadigan
ruda uchun kuyidagicha, g/t: NaCN 500-600, sulfat kislota 200-250, NaOH 200-
250, tiomochevina 100-200.
Regenrasiya jarayonini uzluksiz va davriy rejimda olib borish mumkin.
Uzlkusiz rejimda ketma-ket joylagan kolonnalarda olib borishadi (7.16-rasm).
To’yingan
ionit
birinchi
kolonnaga
yuklanadi
va
ohirgi
kolonnadan
regenerasiyalangan ionit chiqariladi. Har bitta jarayon uchun bitta yoki bir nechta
173
kolonnalar tegishli. Kolonnalar bo’yicha ionitning xarakatlanishi alohidagi porsilar
bilan aeroliftlar yordamida amalaga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
