G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

10-rasm. 
Eshituv organlari:
1-Quloq va chakka suyagi piramidasining kesmasi: 1-quloq suprasi; 2-tashqi eshituv
у о ‘li; 3-nog ‘ora pardasi; 4-bolg ‘acha; 5-sandon; 6-uzangi; 7-yarim doira kanallari;
8-dahliz; 9-eshituv nervi (eshituv va vestibulyar qismi yaxshi ho ‘rinib turibdi); 10-o‘rta
quloq bilan ichki quloq о ‘rtasidagi chegara; 11-chig
‘
anoq; 12-evstaxiy navi
2-Chigianoqning uzunasiga kesilgani: 1-chig1anoq о ‘ramalari; 2-kortiy organining
umumiy ко ‘rinishi; 3-chig ‘anoq о ‘qi.
3-Chig‘anoq o‘ramasmmg ko‘ndalamng kesilgani (sxemasi): 1-asosiy membrana;
2-eshituv nervining tolalari; 3-chig ‘anoq suyak kanaUning devorlciri; 4-tolasimon eshituv
hujayralari (rettseptorlar); 5-resner membranasi; 6-chig ‘cinocj у о ‘li; 7-qoplag‘ich
membrana; 8-tutib turuvchi hujayralar.
143
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O 'r ta q u lo q b o 's h lig 'id a g i bosim ta sh q i havo bosim iga teng 
bo'lgandagina nog'ora parda yaxshi tebranadi. O 'rta quloq bo'shlig'i 
Yevstaxiy nayi orqali burun-halqum ga tutashganligi tufayli n o g 'o ra 
pardaning ikki tomonidagi bosim muvozanatlashib turadi. O 'rta quloq 
bo'shlig'idagi bosim tashqi havo bosimidan farq qiladigan bo'lsa, eshitish 
buziladi.
N o g 'o ra pardaning ikki tom onidagi bosim haddan tashqari farq 
qiladigan bo'lsa, parda yirtilib ketishi mumkin. Ichki quloq labirintdan 
iborat bo'lib, yumaloq darcha bilan o 'rta quloqqa tutashadi. Suyak 
labirintning ichida p ard a labirint bor. Suyak labirint devorchalari 
o'rtasida kichik bir bo'shliq bo'lib, bu bo'shliq, perelimfa degan suyuqlik 
bilan to'ladi. Parda labirint ichidagi suyuqlik endolimfa deb ataladi. Oval 
darchaning orqasida ichki quloq labirint dahlizi, chig'anoq, yarim doira 
kanallar bor.
C h ig 'an o q shilliqqurt ch ig an og 'ig a o'x sh agan , g ajakdor suyak 
kanaldir. Chig'anoqning ichida Kortiyev organi bo‘ladi. Kortiyev organi 
tovush sezadigan organdir. Eshitish nervi shoxchalari shu zaylda tugaydi. 
Kortiyev organi tayanch va qoplovchi hujayralardan iborat bo'lib, tovush 
to'lqinlarini qabul qiladi.
Dahliz va yarim aylana kanalchalar ichida vestibulyar analizatorning 
sezuvchi h u ja y ra la ri jo y la sh g a n . R e ts e p to rla rn in g q o 'z g 'a lis h i 
vestibulyar nerviga o'tib, miya po'stloq osti muvozanat markaziga undan 
m iyachaga va bosh miya yarim sharlari p o 'stlo g 'id a g i m uvozanat 
markaziga boradi. Ba’zi bolalarda ham, xuddi katta odamlardagidek 
vestibulyar-apparat ortiqcha qo'zg'aluvchan bo'ladi, dengiz kasalligi 
deb shuni aytiladi. Bunday b o lalar avtom obil, sam olyot, kem ada 
yurgandida va arg'im choq uchganda, y a ’ni fazoda gavdaning turli 
ho latlarid a b o 'lish i noxushliklarni yuzaga keltiradi, rangi oqarib, 
peshonasini sovuq ter bosadi boshi aylanib, ko'ngli aynaydi, og'zidan 
so'lagi oqib, qayt qiladi, nafasi tezlashid, pulsi sekinlashib, qon bosimi 
pasayib ketadi. Bu holatni y o 'q o tish uchun vestibulyar ap p aratn i 
yoshlikdan chiniqtirish zarur. B olalarni beshikda va belanchakda 
tebratish velosipedda yurish, karuselda aylanish, suvda suzish, yugurish, 
sakrash, gimnastika mashqlari va sport o'yinlari bilan shug'ullanish, 
raqsga tushishi kabilar bu organni chiniqtiradi.
144
www.ziyouz.com kutubxonasi

---