Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi

Manchester II
kodiga to'g'ri kelmaydi: ikki bit oralig'ida 
signalning bir qiymati saqlanib tursa, qolgan ikkita bit oralig'ida boshqa 
qiymat saqlanadi. Qabul qiluvchi qurilma sinxrosignalning bunday 
Boshlang'ich 
Ega bo'lishni 
Oxirgi 
taqsimlagich 
boshqarish 
taqsimlagich 
(1 bayt) 
(1 bayt) 
(1 bayt) 
 
5.8-rasm. Token—Ring
tarmoq markerining o'lchami. 

---

64 
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
 
yo'qolganini osongina bilib oladi. Boshqarish bayti to'rtta maydonga 
bo'lingan (5.9-rasm): uchta bit navbat o'rnatish biti, bitta bit monitor biti va 
uchta bit zaxira biti. Navbat biti abonentlar paketlariga yoki markerga navbat 
belgilash uchun kerak (navbat 0 dan 7 gacha bo'lib, 7 eng yuqori, ya'ni eng 
birinchi navbatni bildirsa, 0 esa eng quyi, ya'ni eng oxirgi navbatni bildiradi). 
Abonent markerga o'z paketini o'zining navbat nomeri bilan marker navbati 
to'g'ri yoki katta bo'lgan holda qo'sha oladi. Bit markeri — bu markerga paket 
qo'shilganmi yoki yo'qmi ko'rsatib beradi (1 — marker paketsiz ekanligini 
bildirsa, 0 — marker paketli ekanligini ko'rsatadi). Monitor biti — birga 
o'rnatilgan bo'lsa, bu marker aktiv monitor tomonidan uzatil- ganligidan 
xabar beradi. Zaxiralash biti abonentga tarmoqqa kelajakda ega bo'lish 
huquqini band qilish uchun ishlatishga imkon beradi, ya'ni xizmat ko'rsatish 
navbatiga turish uchun kerakdir.
Token—Ring
paket formati 5.10-rasmda 
keltirilgan. Boshlang'ich va oxirgi taqsimlagichlardan va shuningdek, ega 
bo'lishni boshqarish baytidan tashqari, paket tarkibiga paketni boshqarish 
bayti, uzatish va qabul qilish qurilmalarining tarmoq manzili, axborotlar, 
nazorat bitlar yig'indisi va paket holatini ko'rsatuvchi baytlar kiradi.Paket 
maydonlarining vazifasi quyidagilardan iboratdir. 
Boshlang'ich taqsimlovchi (SD) — bu paketning boshlanish belgisi; 
ega bo'lishni boshqarish bayti
(AC)
— bu markerda qanday maqsadda 
foydalanilsa, bu yerda ham xuddi shu; 
paketni boshqarish bayti
 (FC
—
 Frame Control)
paket (kadr) turini aniqlaydi; 
•
paketni jo'natuvchi va qabul qiluvchi olti baytli manzilining standart 
formatli 3.2-bobda ko'rib chiqilgan; 
•
axborotlar maydoni uzatiladigan axborotni yoki axborot 
almashinuvini boshqarish buyruqlarini o'z tarkibiga oladi; 
•
nazorat bitlar maydoni 32 razryadli paketning davriy nazorat bitlar 
yig'indisi (CRC); 
•
oxirgi taqsimlovchi paketning tamom bo'lganligini bildiradi. Bundan 
tashqari, u uzatilayotgan paket oraliq paketi yoki uzatilayotgan paketlarning 
oxirgisi ekanligini aniqlaydi va shu- ningdek, paketning xatoligi haqidagi belgi 
ham mavjud (buning uchun maxsus bit ajratilgan); 
•
paket holatini bildiruvchi baytning vazifasi: qabul qiluvchi qurilma 
tomonidan paket qabul qilinganligi va xotirasiga yozilganligi haqidagi 
ma'lumot bo'ladi. Uning yordamida paket jo'natuvchi paketi manzilga bexato 
yetib borganligi haqida ma'lumot oladi yoki xato qabul qilingan bo'lsa, 
qaytadan uzatish xabarini oladi. 

---

Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
65 
Qayd qilib o'tish lozimki,uzatiladigan bir paket tarkibida ruxsat etilgan 
axborotning kattaligi
 Ethernet
tarmog'iga nisbatan tarmoq ish unumdorligini 
oshirish uchun hal qiluvchi omil bo'lib qolishi mumkin. Nazariy jihatdan
16 MbitG’s uzatish tezligi uchun, axborot maydonining uzunligi 18 Kbayt.ga 
yetishi mumkin, katta hajmdagi axborotlarni uzatishda bu ko'rsatkich muhim. 
Lekin hatto 4 MbitG’s tezlikda ham
 Token—Ring
qo'llanilgan tarmoqqa ega 
bo'lishning marker usuli sharofati bilan haqiqatda tezkor
 Ethernet
(10 MbitG’s) 
tarmog'iga qaraganda katta tezlikka erishadi, ayniqsa, katta yuklamalarda 
(30—40 % yuqori)
 CSMAG’CD
usulining kam- chiliklari, ya'ni konflikt holatlarni 
hal qilishga ko'p vaqt sarflanishi pand berib qo'yadi. 
Token—Ring
tarmog'ida oddiy paket va markerdan boshqa yana 
maxsus boshqarish paketi ham jo'natilishi mumkin, u uzatishlarni uzush uchun 
xizmat qiladi. U xohlagan vaqtda va axborot oqimining xohlangan joyida 
uzatilishi mumkin. Bu paket hammasi bo'lib, ikkita bir baytli maydonni tashkil 
qiladi. 
Token—Ring
tarmog'ining tezligi yuqori bo'lgan versiyalarida (16 
MbitG’s va undan ham yuqori) markerni erta tashkil qilish usuli
 (ETR
—
 Early 
Token Release)
qo'llanilgan. U tarmoqning unumsiz ishlatilishiga yo'l 
qo'ymaydi.
ETR
usulining ma'nosi, markerga ulangan o'z paketini jo'natib 
bo'lishi bilan har qanday abonent tarmoqqa yangi bo'sh marker hosil qilib 
uzatadi, ya'ni hamma boshqa abonentlar o'z paketlarini uzatishni oldingi 
abonent paketini uzatib bo'lishi bilanoq boshlashlari mumkin (markerning 
butun halqa bo'ylab harakat qilib kelishini poylab turmasdan) 

---

66 
Kompyuter tarmoqalri fanidan o’qitish materiallar to’plami 
 
Urganch shaxar Kompyuter texnologiyalari texnikumi
 
 
 
“TASDIQLAYMAN” 
O’quv ishlari bo’yicha direktor
o’rinbosari 
________________M.Allamova 
“___”______2021 yil 
NAZARIY O’QUV MASHG’ULOTNING O’QITISH TEXNOLOGIYASI №13 
Guruhlar 
Dars o’tiladigan 
sana 
Mavzu(nomi): ArcNet texnologiyasi 
O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli 
Vaqt: 80 daqiqa 
Ta’lim oluvchilar soni 
O’quv mashg’ulot shakli va turi 
 
O’quv mashg’ulot rejasi:
1. ARCNET - (attached resource computing network) 
2. Arcnet tаrmоqning tоpоlоgik sхеmаsi. 
3. ARCNET kаdrlаr fоrmаti 
O’quv mashg’ulotining maqsadi: ArcNet texnologiyasi
to’g’risidagi bilim (ko’nikma)larni 
shakillantirish(mustahkamlash.). 
O’qitish natijasi 
Ushbu mavzuni o’zlashtirishnatijasida o’quvchida 
shakllanadigan asosiy bilim ,ko’nikma yoki 
kompetensiyalar.
Pedagogik vazifalar. 
1