11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Morfologik moslanishlarga
sudralib yuruvchilar tanasi
–
tangachalar, qushlarning tanasi pat, sutemizuvchilarning tanasi qalin jun bilan qoplanganligi misol bo‘ladi.
Etologik moslanishlar
.Hayvonlar faol harakatlanish orqali o‘zlari uchun qulay yashash joylarini tanl
aydilar.
Hayvonlarda evolutsiya jarayonida paydo bo‘lgan etologik moslanishlarga yashash uchun joy topish, uya 
qurish, qulay yashash joylariga migratsiya qilish kabi fe’l
-
atvor, xattiharakatlar bilan bog‘liq moslanishlar
misol bo‘ladi. Cho‘l agamasi qizib yotgan qumdan o‘zini himoya qilish maqsadida butalarning shoxiga
chiqib olsa, ko‘pchilik sudralib yuruvchilar, suvda hamda quruqlikda yashovchilar, hasharotlar kunning
salqin vaqtlarida isinish uchun tana h
olatini o‘zgartirib quyoshga tutadilar. Hayvonlarning tashqi muhit
harorati o‘zgarganda moslanish mexanizmlaridan biri migratsiya, ya’ni qulay haroratli joylarga ko‘chib 
o‘tishidir. Hasharotlar, ba’zi baliq turlari, qushlar kitlar ha
m yil davomida migratsiyani amalga oshiradi. 
1-savolga javob. 
Tirik modda notirik moddadan farq qilib, bir qancha o‘ziga xos xususiyatlarga ega:
Energetik funksiya
tufayli ekotizimlarda yo‘qotilgan energiya o‘rnining qoplanishi va biosferada hayot
davomiyligi ta’minlanadi. Tirik moddada to‘plangan energiya hisobiga Yer yuzidagi barcha hayotiy
jarayonlar amalga oshiriladi. Energiya qisman issiq
lik ko‘rinishida tarqal sa, qisman qazilma ko‘rinishida
to‘planadi (torf, neft, toshko‘mir va h.k).
Konsentratsiyalash funksiyasi
tirik organizmlarning hayotiy jarayonlarida ayrim moddalarni to‘plash 
xususiyatida namoyon bo‘ladi. Bu fu
nksiya tufayli tirik organizmlar tashqi muhitdan biogen elementlarni
o‘zlashtiradi va to‘playdi. Tirik modda tarkibida vodorod, uglerod, azot, kislorod, natriy, magniy, kremniy,
oltingugurt, xlor, kaliy, kalsiy miqdori anorganik tab
iatga nisbatan yuqori bo‘ladi. Tirik organizmlarda
uglerod miqdori ko‘p. Metallar orasida miqdori jihatdan kalsiy birinchi o‘rinni egallaydi. Ohaktosh konlari 
hayvonlarning ohakdan iborat skeleti qoldiqlari hisoblanadi. Bulutlar, diatom 
suvo‘tlar, nursimonlar kremniy 
to‘playdi, qo‘ng‘ir suvo‘tlarda yod, umurtqali hayvonlar skeletida esa fosfor ko‘p miqdorda to‘planadi.