Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Favqulodda vaziyatlarning umumiy turlanishi
Favqulodda vaziyatlar o’zining kelib chiqish manbai, sohasi, o’tish 
xarakteri, masshtabi, qanchalik zarar keltirishi va qaysi tarmoq sohasiga 
qarashligi, g’ayerda va qaysi vaqtlarda bo’lishi va h.k. bo’yicha turlanishi 
mumkin.
16

---

Har  bir   hududning   qayerda   joylashganligiga   asoslanib,   qaysi 
favqulodda   vaziyat   ko’proq   bo’lishini   ham,   uning   qanchalik   xavfliligi, 
zaraligini ham turlash mumkin bo’ladi.
Favqulodda  vaziyatlarning umumiy turlanishini biz Moskva davlat 
universiteti   olimlari   tuzgan,   rasm   1.1.   da   umumiy   turlanish   sxemasi 
bo’yicha bo’lishini ko’ramiz.
Demak,   favqulodda   vaziyatlarning   kelib   chiqish   sababi   bo’yicha: 
texnogen,   tabiiy,   ijtimoiy   va   ijtimoiy   biologik,   ekologik   va   harbiy 
xarakterda   bo’lishi   mumkin,   albatta   bularning   tasnifini   keyingi 
ma’ruzalarda to’liq ko’rib chiqamiz.
Jadval 1.1
Favqulodda vaziyatlarning masshtab va keltirgan zarari bo’yicha 
turlanishi
FV turi
FV zonalarini 
qo’llash
Yo’qolishlar va moddiy zarar
Jarohatlan-
ganlar (odam)
hayot faoliyatini 
buzilishi (odam)
moddiy zarar 
(MROTda)
Lokal 
Ijtimoiy yoki 
ishlab chiqarish 
obyekt hududi
10 dan yuqori 
emas
100 tadan yuqori 
emas
1000 dan 
yuqori emas
Mahalliy 
Aholi punkti, 
tuman, shahar 
hududi
10 dan yuqori 
50 dan kam
100 dan yuqori 
500 dan kam
1 mingdan 
yuqori 5 
mingdan kam
Hududiy 
Viloyat 
miqyosida
50 dan yuqori 
500 dan kam
300 dan yuqori 
500 dan kam
5 mingdan 
yuqori 0,5 
mln dan kam
Regional 
Ikkita viloyat 
hudida
50 dan yuqori 
500 dan kam
500 dan yuqori 
1000 dan kam
0,5 mln dan 
yuqori 5 mln 
dan kam
Federal 
Respublikada 
500 dan yuqori
1000 dan yuqori 
5 mln dan 
yuqori
17

---

Trasnche
garaviy 
FVni  talofat keltiruvchi omillari Respublika chegarasidan chiqadi
Rasm 1.1. Favqulodda vaziyatlar turlanishining umumiy sxemasi.
18
Texnogenli
Tabiiy
Ijtimoiy  va  
ijtimoiy  biologik
Ekologik
Harbiy 
xarakterdagi
Portlash  xarakterida
Sekin  o’tishi
Lokal 
(obyekt)
Mahalliy 
(tuman, 
shahar)
Territoriya 
bo’yicha
Region 
bo’yicha
Federal 
bo’yicha
Transchega
raviy
Sanoat
Qishloq 
xo’jaligi
Energetika
Maishiy 
xizmat
Transport
o’tish  xarakteri  bo’yicha
zarar masshtabi  va  darajasi  bo’yicha
sohalar  bo’yicha
paydo  bo’lishi  sferasi  bo’yicha
Favqulodda vaziyatlar

---

_______________________________________________
Izoh:   Ushbu   va   bundan   keyingi   ma’ruzalardagi   aksariyat   rasm   va   jadvallar   Moskva   Davlat 
universitetida tayyorlangan: V.M.Yemelyanov, V.N.Koxanov, P.A.Nekrasov “Zaщita naseleniya i 
territoriy v chrezvыchaynыx situasiyax” – M.: Akademicheski Proyekt MGU. 2005 g. – 400 s 
kitobidan o’zgartirishlar bilan olingan.