Majolis un-nafois

“Nazmda ham asl anga ma‟ni durur, 

Bo‟lsun aning surati har ne durur.” 

Degan  fikrini  ―Majolis‖dagi  Ali  Ohiy  degan  shoirga  bergan  ta‘rifida  faktik 

ma‘lumot asosida yana ta‘kidlab o‘tadi: 

―Mavlono Ali Ohiy – Mashhaddindur. ―Xamsa‖ muqobalasida necha masnaviy 

aytibdurkim,  chun  muqobalag‗a  keltursa,  go‗yoki  bo‗lmas.  Ul  jihatdin  shuhrat 

tutmaydur.  ―Xayol  va  visol‖ otlig‗ kitobida bir bayti bor, magarkim,  mulhimi  g‗ayb 

aning tiliga o‗z she‘ri bobida solg‗ondurkim: 

She‟reki buvad zi nukta soda, 

Monad hama umr yak savoda”. 

Tarjimasi:  She‘r  nozik  (yaxshi)  ma‘nodan  xoli  bo‘lsa,  butun  umr  bo‘yiga  bir 

qoralik bo‘lib qoladi. 

Navoiy ―Majolis un-nafois‖da badiiy asarlarni tahlil qilish vazifasini o‘z oldiga 

qo‘ymaydi.  Zotan,  tazkirachillik  an‘anasi  buni  talab  ham  qilmas  edi.  Lekin  shunga 

qaramay  ―Majolis  un-nafois‖dagi  muhimadabiy-tanqidiy  mulohazalar  XV  asr 

adabiyotini, uning bir qator namoyondalari ijodini yoritishga yordam qiladi. Tazkira 

muallifi ko‘pgina shoirlarning badiiy adabiyotda tutgan o‘rnini ko‘rsatishga, ularning 

badiiy ijodiyotini baholashga va asarlari uchun xos bo‘lgan xususiyatlarini yoritishga 

intiladi.  Biroq  u  ba‘zan  ayrim  yozuvchilar  ijodining  ma‘lum  bir  tomonini  yoki 

---

55 

 

ma‘lum  bir  asarini,  hatto  ma‘lum  bir  parchasini  ko‘zda  tutib  fikr  yuritadi.    Ayrim 

o‘rinlarda  esa  ba‘zan  yozuvchilar  haqida  ma‘lumot  beradiyu  lekin  ularning  ijodi 

haqida  fikr  yuritmaydi  yoki  uchinchi  bir  kishining  mulohazasini  bayon  etish  bilan 

kifoyalanadi, chunki adabiyot ahllari ahqida obyektiv va haqqoniy fikr yuritish shuni 

taqozo  qilar  edi.  Navoiy  459  shoirning  barcha  asarlarini  to‘plash  va  o‘rganishga 

ulgura  olmagan  edi. Zotan  Navoiy  yashagan  davrda  buni  amalga  oshirish  ham  amri 

mahol  edi.  Navoiy  ne-ne  mashaqqatlar  bilan  ayrim  yozuvchilarning  hayoti  va 

faoliyati  haqida  ma‘lumot  to‘plagani,  asarlardan  namunalar  yiqqanini  ―Majolis  un-

nafois‖ning bir necha o‘rnida qayd qiladi. 

Shunisi  diqqatga  sazovorki,  Navoiy  har  bir  yozuvchi  ijodiga  aniq  yondashadi, 

yozuvchining 

yutuq 

va 

kamchiliklari 

haqida 

ham 

aniq 

xulosalar 

chiqaradi.Shuningdek,  Navoiy  shoir  kamchiligini  ko‘rsatibgina  qolmay,  yo‘l 

qo‘yilgan xatolarni o‘zi mahoratli shoir sifatida tuzatib beradi.

25

 

Navoiy  Riyoziy  degan  shoirga  ta‘rif  berib,  uning  ijodidan  bir  baytni  namuna 

uchun keltiradi: