A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Xomashyoni quritish 
KMEP jarayoni amalga oshirilishida qat’iy shartlardan biri – 
xomashyoning o‘ta quritilishidir. Quritilgandan keyin xomashyoning namligi 0,1–
0,15 % dan ortmasligi kerak. Undan namroq shixta yirikroq bo‘lib, KMEPning 
talabiga javob bermaydi, chunki moddalarning kukuni pech ichida bir necha 
sekund davomida uchish holatida bo‘lishi shart. Ana shu uchish holatida zarraning 
butun sirti bo‘yicha oksidlanish reaksiyasi o‘tib, KMEP jarayoni amalga oshiriladi. 
Shixtani o‘ta quritish uchun aylana quvursimon shakldagi pech yoki vertikal 
joylashgan quritish quvurlar ishlatiladi.

---

76 
 
1.10-rasm. Olmaliq mis eritish zavodidagi kislorodli-mash’alli eritish 
pechi majmuining umumiy ko‘rinishi: 
1–eritish pechi; 2–gaz sovutkich qozon; 3–yirik changni ushlab qoluvchi 
inersion 
maxsus 
qurilma; 
4–elektrsuzgichlar; 
5–xomashyoni 
quritishga 
mo‘ljallangan quvur-quritkich; 6–gaz yordamida isitkich o‘choq; 7–siklonlar; 8–
havo purkagich-ventilator; 9–quritilmagan xomashyo saqlanadigan xampalar 
(bunker); 10–qirg‘ichli konveyerlar; 11–quritilgan xomashyo saqlanadigan pech 
xampalari. 
Olmaliq mis zavodida vertikal quritish quvurlari ishlatiladi, hammasi bo‘lib 
2 quvur o‘rnatilgan. Quritish jarayonining ishlash talabi quyidagicha: quvurning 
past tomonidan katta tezlik bilan issiq gaz yuboriladi (30–40 m/s). Issiq gazning 
oqimiga nam (7–8 % H
2
O) bo‘lgan xomashyo yuklanadi. Xomashyo moddalari 
uchib turgan muallaq holatda quritiladi, namsizlangan kukun esa quvurning yuqori 
qismiga uchib, chang ushlash tizimlariga yuboriladi. 
Quritish quvurlari maxsus pechlarda yoqiladigan tabiiy gaz bilan 
isitiladi, haroratni boshqarish uchun maxsus pechga ikkilamchi sovuq havo 
beriladi. Moddalarning bir soatlik sarfi quyidagicha: tabiiy gaz 600–800m
3
, 
(birlamchi gaz yoqish uchun) havo 6000–8000m
3
. Birlamchi va ikkilamchi 
Shteyn 
Shteyn 
Kislorod 
O
chi
q
 ha
vo
 
Toshqol 
tashlanganjoy 
G
az
 s
ul
fa
t 
ki
sl
ot
as
i 
Xomashyo 

---

77 
havolarning nisbati jarayonning borish sharoitlariga qarab 1:1 dan 1:1,3 gacha 
o‘zgaradi. Quvur bo‘yicha gazning harorati: quvurga kirish qismida 300–450
0
C. 
Moddaning quvurda bo‘lish davri 1–3 sekunddan oshmaydi. Jarayon qat’iyan 
ushbu ko‘rsatkichlar oralig‘ida boshqarilishi va tizim o‘zgarmasdan borishi kerak. 
Masalan, modda kamroq kelib qolsa, quvurning harorati oshib ketadi va sulfidlar 
alanga olishi mumkin. Agar xomashyo ko‘proq yuklansa, harorat pasayib ketadi va 
modda to‘la quritilmaydi. Doimiy nazoratda bo‘ladigan asosiy qismlar: nam 
xomashyoning sarfi, issiq gazning harorati, quvurdagi haroratlar, birlamchi va 
ikkilamchi havolarning nisbatligidir. Bunday nazorat avtomatik tizim tomonidan 
boshqarilishi kerak. 
Quritish quvurlarining afzalliklari, avvalo, yuqori ishlab chiqarish 
unumdorligi va ishonchliligi, o‘rta quritish imkoniyati borligidan iborat. Bir soatda 
60–80 t xomashyoni quritish imkoniga ega. Quvurlarni oqilona ishlatish 
shartlaridan biri bir me’yorda moddalarni yuklashdir.
Quvurning ishlashini takomillashtirish uchun gazni qaytadan, ikkilamchi 
havoni o‘rniga, pechga qaytarish kerak bo‘ladi. Bu jarayon yonilg‘ining sarfini 
kamaytirishga yordam beradi, gazlar 60–70
0
C issiqlikka ega bo‘lib, ularning 
tarkibida 15–17 % sof kislorod bo‘lishi mumkin.