Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 Руминияда мусиқа тизими 
Руминия халқ анъаналарининг ривожланиши З.Кодай, К.Орф, Е.Жак-
Далкроз, Е.Виллем усулларини ижодий ўрганиш билан уйғунлашиб кетган. 
Бухарест Консерваторияси қошидаги мусиқали - педагогик тадқиқотлар 
кабинети мамлакатда мусиқий тарбия тизимини мукаммаллаштиришнинг 
қатор лойиҳаларини ишлаб чиқди. Бу лойиҳалар умумтаълим ва мусиқа 
машғулотларини ягона ўқув тарбиявий жараёнда мужассам этишига 
асосланган. Руминиядаги мусиқий тарбия тизимидаги ижобий томони 
шундан иборатки, ўқувчиларнинг эстетик тарбиясига яхлит муносабат 
бўлиб, унда мусиқага етакчи ўрин ажратилган, мусиқий тарбиянинг энг 
муҳим таркибий қисми- хор қўшиқчилиги бўлиб, у ҳамма болалар учун мос 
бўлган мусиқа ижрочилиги ҳисобланади. 
Чехияда мусиқа таълими 
Чехиядаги мусиқий тарбия ҳозирги замон мусиқали - педагогик илми 
ва назарияси ютуқлари асосида ривожланмақда. Бу жараёнда ҳаваскорлик 
мусиқа ижрочилиги анъаналарининг тикланиши, замонавий шахснинг 
мусиқавий эҳтиёжларига жавоб берадиган, оммавий маданиятнинг таркибий 
қисми ҳисобланган оммабоп мусиқанинг янги услубини яратиш муҳим омил 
ҳисобланади. Ҳозирги замон чех мусиқа педагогикаси ўқувчиларнинг
мусиқий - ижодий фаоллигини оширишга, уларнинг мусиқий тафаккури, 
хаёли, хотираси, мусиқани ҳиссиёт орқали идрок этиш имкониятларини 
ривожлантиришга қаратилган. 
Мусиқий тарбияда болаларнинг мусиқали - ижодий фаоллигини 
кўтариш мақсадида мусиқий машқларнинг тўрт тури жорий этилган: куйлаш 
(овозни, мусиқа ўқувини ривожлантириш, мустақил куйлаш), мусиқа 
чолғуларида ижро этиш (бирор мусиқий чолғуни ўзлаштириш ҳамда 

---

34 
ансамбл ижроси), тинглаш (болаларнинг мусиқий қобилиятини 
ривожлантириш), ўйин-рақс (нафис ҳаракатни ривожлантириш). 
Чехияда болаларнинг мусиқавий ривожи беш босқичдан иборат. 4-6 
ёшдаги болаларга ўйинга асосланган мусиқа ўргатилади. Бошланғич синфлар 
(6-9 ёш)да мусиқали ўйин маълум қоидалар билан тўлдирилади. 1-3 
синфларда мусиқий тарбияга ҳафтада 1 соат ажратилади. 
Ўрта ёшли ўқувчиларда хор жамоасида ёки бирор чолғу ансамблида 
иштирок эта олиш малакалари шаклланди. 4-6 синфларда мусиқий тарбияга 
ҳафтада 2 соат ажратилади. 
Юқори синфларда эса усмирлар мусиқа ўрнида мустақил йўл топа 
олишини ўрганишади. 7-9-синф ўқувчилари мусиқа билан ҳафтада 1 соат 
шуғулланади; бундан ташқари фақўлтатив асосида хор қўшиқчилиги ва чолғу 
ансамбли машғулотлари ҳафтада 2 соатдан олиб борилади. 
16-19 ёшдагилар мусиқий тарбияни махсус ўқув юртлари - тўрт 
йиллик гимназияларда давом эттирадилар. 
Ўқишнинг дастлабки икки йили давомида мусиқа дарслари ҳамма учун 
мажбурий бўлиб, эстетик тарбияси дарслари билан навбатма-навбат олиб 
борилади. Учинчи ва тўртинчи йилга келиб, мусиқий тарбия фақўлтатив
ўқув фани сифатида ўтилади. 
Бундан ташқари, ҳар бир ўқувчига, хор жамоаси ёки чолғу ансамблида 
иштирок этиш ёки мусиқа клубларида ишлаш имкони берилади. Ушбу 
тизимдан ташқари, Чехияда мусиқий истедодли болалар учун махсус мусиқа 
мактаблари ҳам мавжуд. Булардан ташқари, болалар якка тартибда, халқ 
санъати мактаблари, мусиқа тўгараклари, маданият уйлари ва хусусий 
мусиқа ўқув юртларида мусиқа таълимини олишлари мумкин. 
Чехиядаги мусиқий тарбия - ўзгариб турувчи тизим бўлиб, таълим
ўқув фанига, педагогнинг мақсад ва ниятлари ҳамда ўқувчининг шахсий 
хусусиятларига мослаштирилган. 
Мусиқий тарбия дарслари миллий фолклор хорижий мамлакатлар халқ 
мусиқаси, мумтоз ва замонавий мусиқага асосланган. Бадиий асарни фаол 
кузатиш, тасаввур қилиш, ундаги кечинмаларни бошдан кечириш ва англаш 
орқали мусиқага йўл очилади. 
Мусиқани ўргатишда аудио - визуал воситалари, Прага радиосининг 
мактаб радио дастурлари жалб этилади. 
Чехия замонавий мусиқий тарбия тизими педагогиканинг 
шакллантирувчи ва фаоллаштирувчи соҳа сифатида ривож топмоқда.