R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

mohiyatida mavjud 
b o i m a y , balki 
[a] 
tovushining 
talafFuzi
jariyonida boshqa ((<
7
) va (&:)) tovushlar ta’sirida yuzaga kelgan
hoiisa. Boshqacha aytganda, 
(a) 
tovushlari mohiyatiga daxldor
bo'lmagan, o ‘zga, b egona m o h iy a t zarralarining [a] fonemasi
ko'rinishiga yopishgan tajallidir. B u tajallilar bir qarashda [a]
tovushi mohiyatiga d axldordek tuyuladi. Shu boisdan darslik va
qo'llanmalarda [a] fon em asin in g substansial belgisidan biri sifatida
mazkur xossa ham ajratiladi. B ir fo n em a ham tor, ham keng yoki
ham jarangli, ham jarangsiz b o ‘la olmaganligi kabi [a] fonemasi
ham til oldi, ham til orqa tovu sh i sifatida voqelana olmaydi.
Demak, 
um um iylik 
va 
xususiylik 
metodologiyasi 
bilan
qurollangan tilshunos tovushlardagi mohiyatga daxldor va daxldor
bo'lmagan jihatlarni boshqalardan k o ‘ra tezroq va aniqroq ilg‘aydi.
Fonemaning 
m obiyati 
doirasidan 
chiqqan tovush 
uning
varianti sanalmaydi. 
M asalan, 
[¿>] 
fonemasi jarangli 
undosh
fonema. Talaffuzda u jarangli b o ‘lsagina, [
b] fonemasining varianti
sanaladi. 
Kitob so‘zi kitop tarzida talaffuz etilsa, voqelangan (p)
to:xishi 
[b] fonem asining nutqiy varianti hisoblanmaydi. Chunki
jaiangsizlashuv hodisasidagi m iq d o r o ‘zgarishi me’yor chizig‘idan
o ‘tib, sifat o‘zgarishi darajasigacha yetgan va 
\p] fonemasi mohiyati
chegarasiga kirgan. X uddi shunday [