Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Beshinchi bosqich
–masalani yechish algoritmini tuzish, kompyuter 
dasturlarni tayyorlash va ular asosida masalani hisoblash, yechimini olish.
Bu bosqichning murakkabligi, masalaning katta o‘lchamligi va juda katta 
ma’lumotlar massivlarini qayta ishlashdan iborat. Masalaning matritsasini iqtisodiy 
ahborotlar bilan to‘ldirilib, kompyuterdagi maxsus dasturga kiritiladi. 
Oltinchi bosqich
-masala yechimini miqdoriy tahlili va uni amalda 
qo‘llanilishi.
 Sonli natijalar tahlili va ularning tatbiqi.
Masalaning yechimi miqdor va sifat jihatidan tahlil qilinadi. Bu yerda ishlab 
chiqarish samaradorligini oshirishning yo‘llari, resurslardan optimal foydalanish 
variantlari, izlanayotgan noma’lumlarning miqdoriy qiymatlari topiladi.
Yuqorida sanab o‘tilgan bosqichlar bir-biri bilan chambarchas bog‘liq va biri 
ikkinchisini to‘ldirib, yagona maqsadni amalga oshirish uchun xizmat qiladi. 
ekstropolyatsiya metodi prognozlashning ekspert baholash metodi modellashtirish 
metodi. 
Ekstrapolyatsiya metodining mohiyati shundaki, tahlil qilinayotgan 
ob’ektning o‘tgan zamonda alohida parametrlarini analiz qilishda hamda 
o‘zgarishlarni keltirib chiqaradigan omillarni tadqiq qilishda jarayonlarni kelajakda 
shakllantirish yo‘llari va rivojlantirish qonuniyatlari haqida xulosa qilish mumkin. 
Bu metodda prognozlashda 2 turdagi vazifalarni ajratish maqsadga muvofiqdir: a) 
dinamik va b) statik analiz vazifalari. 
Dinamik vazifada bosh va yagona rivojlanish omili bo‘lib vaqt omili 
hisoblanadi. Bunda prognoz qilinayotgan parametr vaqt davomidagi o‘zgarishlarni 
ko‘rsatuvchi vaqt qatorlarini ko‘rsatuvchi vaqt qatorlarini analiz qilish asosida 
tuziladi. Masalan, mehnat resurslarining quvvati, oqimi, potensialining vaqt 
davomidagi o‘zgarishlari analiz qilinadi. Prognozlashning dinamik vazifasi 
prognozlash jarayonini rivojlanishi evolyutsion jarayonlarni bo‘lishini, asosiy 
parametrlarni bir tomonlama o‘zgarishini talqin qiladi. Bu holatda ob’ekt 

---

17 
parametrlarini o‘zgarishini prognozlashda kelajakda uning rivojlanishi retrospektiv 
amaliyot bilan quriladi.