|
2.2. Elektr o‘tkazgichli uzatish muxitlari va ularning
xususiyatlari
Elektr aloqa kabellari keng polosali tarmoqlarda keng polosali
xizmatlarning elekt signallarini uzatish uchun xizmat qiladi. Elektr aloqa
kabellari o‗tkazgichlarining elektr o‗tkazish tavsiflari va kabelning
konstruktiv tuzilishiga bog‗liq ravishda ko‗plab turlarga bo‗linadi.
Xususan, elektr aloqa kabellari quyidagi ikki turga bo‗linadi:
Simmetrik o‗rama juftli elektr aloqa kabellari;
Koaksial elektr aloqa kabellari.
2.2.1. Simmetrik o‘rama juftli simmetrik aloqa kabellari
Simmetrik o‗rama juftli simmetrik aloqa kabellar bugungi kunda
keng polosali tarmoqlarni qurishda juda keng qo‗llanilishga ega.
Xususan, bunday turdagi elektr aloqa kabellari keng polosali abonent
kirish tarmoqlarida, lokal hisoblash tarmoqlarida o‗zining keng
qo‗llanilishiga ega.
O‗rama juft (twisted pair) – bu o‗zaro bir biriga o‗ralgan bir yoki
bir necha izolyatsiyalangan o‗tkazgichlardan tashkil topgan aloqa
kabelidir (birlik uzunlikdagi o‗rashlar soni katta emas). Shuningdek
bunday turdagi kabellar tashqi plastik qobiqqa ega bo‗ladilar. Bundan
tashqari, o‗rama juftli aloqa kabellari turli xil qo‗shimcha
komponentlarga ham ega bo‗lishi mumkin. Bu uning qo‗llanilish joy va
boshqa bir qator xususiyatlariga bog‗liq.
Mazkur kabel tarkibidagi o‗tkazgichlarni juft-juft qilib o‗zaro
o‗ralishlarning sababi quyidagicha:
bitta juftlik tarkibidagi ikki o‗tkazgichga bir xil elektromagnit
halaqitlar ta‘sir qiladi. Bitta o‗ramdagi o‗tkazgichlarni o‗zaro o‘rashlari
sabab ularga tashqi elektromagnit maydon halaqitlari ta‘sir qiladi.
Shuningdek differensial signallarni uzatishda o‗tkazgichlarni
o‗zaro bir-biriga ta‘sirini ham kamaytiradi.
O‗rama juftli simmetrik aloqa kabellari o‗zining sodda konstruktiv
yechimga ega ekanligi, ekspluatatsiya uchun quyidagicha va nisbatan
yuqori o‗tkazish qobiliyatiga ega ekanligi sababli telekommunikatsiya
operatori
tomonidan
keng
foydalanib
kelinmoqda. Yuqoridagi
hususiyatlari sabab bunday turdagi kabellar kompyuter tarmoqlarining
ham signallarni o‗tkazishning asosiy fizik uzatish muhiti sifatida eng
ko‗p qo‗llanishga ega kabel turi hisoblanadi. Ko‗plab kompyuter
tarmog‗ini qurish texnologiyalari (Ethernet,Arcnet,Tohen Ring ) aynan
simmetrik o‗rama juftli kabellardan foydalanishga asoslanadi.
Simmetrik o`rama juftli kabellarni keng polosali kompyuter
tarmoqlarida qo`llanilishi takidlanganidek, simmetrik o`rama juftli
kabellar lokal hisoblash tarmoqlarida samarali qo`llanilib kelinmoqda.
Bunday kabellar lokal hisoblash tarmoqlarida tarmoq qurilmalari (oxirgi
qurilmalar yoki kommunikatsiya qurilmalri) ga ulanishlari uchun 8P8C
raz`em bilan jihozlangan bo‗lishi lozim. Ba‘zi manbalarda bu RJ45
nomini olgan, garchi bu to‗g‗ri bo‗lmasada.
Lokal hisoblash tarmoqlarida qo‗llanilishi lozim bo`lgan simmetrik
o‗rama juftlik kabellar tarkibidagi elementlar (asosan o`tkazgichlar) va
kabel orqali o`tuvchi signallar himoyalangan bo`lishi lozim. Simmetrik
o`rama juftli kabellar qanday turdagi himoyaga ega ekanligiga bog`liq
ravishda (elektromagnit, ximik, mexanik ta`sirlardan ximoyalovchi) bir
biridan farqlanadilar. Odatda bunday kabellar tarkibidagi alohida
juftliklarini ustidan o‗ralgan yoki to‗qilgan element (metal to`r yoki
falga) ekran deb ataladi va u bugungi kunda qo`llanilayotgan
kabellarning markirovkasida ―shielding‖ – ekranlash kabi belgilanadi.
Agar kabel tarkibidagi barcha o`tkazgichlar ustidan o`ralgan yoki
to`kilgan elementi mavjud bo`lsa ―Screening‖ – zirxlanish qismiga ega
bo`ladi.
Shuningdek, kabelning ishlash muddatini oshirish va mis
o`tkazgichlarni havodagi kislorod ta`siridan himoyalash maqsadida
alyuminiy falga yoki alyuminiy qatlami hosil qilingan plyonkadan
foydalaniladi. Bunday elementga ega kabellar nomlanishida ―Failed‖ –
falgalangan atamasi qo`llaniladi.
Falga kabelning elektrik va mexanik hususiyatlariga deyarli ta`sir
ko`rsatmaydi.
Bunday
kabellarda
shuningdek
quyosh
nuridan
himoyalash maqsadida maxsus ximoya qatlami qo`llanilishi mumkin.
Bunday himoya qobig`i qora rangli polietilendan iborat bo`lib, bunday
qobig`ni ifodalash uchun kabellar nomlanishida ―Double Jucket‖
atamasi qo`llaniladi.
Kabellarda ekranlashni amalga oshirish uchun va tashqi
elektromagnit maydon ta`sirlaridan himoyalashning eng samarali
yechimidir. Ma`lumot uzatish tezligi 100 Mbit/s li lokal hisoblash
tarmoqlarida
odatda ekranlanmagan simmetrik aloqa
kabellari
qo`llaniladi. Ammo uzatish tezligi 10 Gbit/s va undan yuqori bo`lgan
tarmoqlarda albatta ekranlangan kabellardan foydalanish lozim.
Simmetrik o`rama juftli kabellar yuqorida sanab o`tilgan
elementlarning qay biriga ega ekanligiga bog`liq ravishda quyidagi
turlarga bo`linadi:
UTP (Unshielded twisted pair) – ekranlanmagan o`rama juftli
kabel
FTP yoki F/UTP (Failed twisted pair) – umumiy falgalangan
o`rama juftli kabel (ekranlanmagan).
STP (Shielded twisted pair) – ekranlangan o`rama juftli kabel.
Bunda har bir o`rama juft alohida ekranlangan.
S/FTP (Screened Failed twisted pair) – Kabel umumiy falga va
zirxlanishga ega.
S/STP (Screened Shielded Twisted Pair) – Kabel har biri juftligi
ekranlangan va umumiy zirxlanishga ega.
SF/UTP (Screened Failed Unshielded Twisted Pair) – zirxli,
falgali ammo ekranlanmagan o`rama juftli kabel.
2.4-rasm. Simmetrik o‗rama juftli kabellarning turlari
Bu kabellar qo‗llanilish sharoiti va maqsadiga bog‗liq ravishda
turlich qo‗llanishlarga ega. Tashqi xalaqitlardan va ichki o‗zaro
o‗tishlardan eng muhofazalangan kabel S/FTP va S/STP markali o‗rama
nuftlik kabekllardir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
