G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va

Orqa miyaning reflektor faoliyati.
Orqa miya barcha harakat reflekslarini 
yuzaga chiqarishda ishtirok etadi (bosh mushaklari harakatidan tashqari), undan 
tashqari siydik, ajratish va jinsiy faoliyatlar, to‗g‗ri ichak faoliyati, haroratning 
barqarorligini saqlab turish va modda almashinuvini boshqarish, ko‗pchilik qon 
tomirlarining tonusini bir me'yorda ushlab turish bilan bog‗liq bo‗lgan reflekslarni 
yuzaga chiqarishda qatnashadi (1-jadval). 
Orqa miyaning harakat va tonus reflekslari tananing fazodagi harakatlarini, hamda 
tana qismlarini bir-birlariga nisbatan harakatlarini, yotish, o‗tirish, tik turishni, ya‘ni 
vaziyatni ta‘minlaydi. Orqa miyaning reflektor faoliyati to‗g‗risidagi ma‘lumot 
jadvalda keltirilgan. 

---

50 
Yuqorida ko‗rsatilgan spinal reflekslar sun‘iy yo‗l bilan hosil qilinadi. Masalan, 
paylarga ta‘sir qilinmasa, bu reflekslar tabiiy sharoitda kuzatilmaydi. 
 
1-jadval
Odam tik turganida tananing mahalliy klinik ahamiyatga ega bo‘lgan 
orqa miya reflekslari 
Refleksning nomi 
Qo‘llaniladigan 
ta’sirot 
Refleks 
natijasi 
Refleks markazining 
joylashishi 
Pay (cho‗zilish) 
reflekslari: 
Tirsak 
Bolg‗acha bilan sal 
bukilgan qo‗lning 
ikki boshli 
mushagi payiga 
uriladi 
Ikki boshli mushak 
qisqaradi va qo‗l 
bukiladi 
5 – 6 bo‗yin 
segmentlari 
Tizza 
Bolg‗acha bilan 
sonning to‗rt 
boshli mushagi 
payiga uriladi. 
To‗rt boshli 
mushak qisqarib, 
oyoq tizza 
bo‗g‗inida yoziladi 
2 – 4 bel 
segmentlari 
Axill refleksi 
Bolg‗acha bilan 
Axill payiga 
uriladi 
Oyoq panjasi kaft 
tomonga bukiladi 
1 – 2 dumg‗aza 
segmentlar 
Qorin reflekslari: 
Yuqoridagi 
Teriga chiziq tortib 
ta‘sirot berish: 
pastki 
qovurg‗alarga 
parallel qilib 
Qorin mushak- 
larining tegishli 
qismlari qisqaradi 
8 – 9 ko‗krak 
segmentlar 
O‗rtadagi 
Kindik yonida 
gorizontal 
yunalishda 
9 – 10 ko‗krak 
segmentlar 
Pastdagi 
Chov burmasiga 
11 – 12 ko‗krak 
segmentlar 
Kremaster refleksi Sonning ichki 
yuzasiga chiziq 
ta‘sir etish 
Kremaster 
mushagi qisqarib, 
moyakni ko‗taradi 
1 – 2 segmentlar 
Anal refleks 
Anus yaqinida 
chiziq yoki 
sanchish bilan 
ta‘sir etish 
To‗g‗ri ichakning 
tashqi sfinkteri 
qisqaradi 
4 – 5 dumg‗aza 
segmentlari 
Oyoq kafti 
reflekslari 
Oyoq kaftiga 
chiziq bilan sekin 
ta‘sir etish 
Oyoq barmoqlari 
bukiladi 
1 – 2 dumg‗aza 
segmentlari 

---

51 
Ammo tabiiy sharoitda pay, ya‘ni cho‗zilish reflekslari o‗ziga xos tarzda paydo 
bo‗ladi.
Tortish uchun oyoqlarni tizza bo‗g‗inlaridan bukishga qaratiladi. Buning 
natijasida sonning to‗rt boshli mushagi sal cho‗ziladi va taranglashadi. Mushak 
cho‗zilib proprioreseptorlarni, ya‘ni mushak duklarini ko‗zg‗atadi va ulardan orqa 
miyaga borgan impulslar to‗rt boshli mushakni qisqartiradi, bu esa oyoqlarni gavda 
og‗irligidan bukilishiga yo‗l qo‗ymaydi. 
Orqa miya reflekslarining katta guruhini tana qismlarining ma‘lum holatini 
ta'minlovchi vaziyat reflekslari tashkil qiladi. Shulardan bo‗yin-tonus reflekslarning 
ahamiyati katta.