P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

Kompleks
testlash jarayonida dasturiy komponentlar guruhini 
birgalikda tekshirish amalga oshiriladi. 
Tizimli
yoki baholiy testlash – bu tizimni tekshirishning yakunlovchi 
stadiyasi, ya’ni tizimni mustaqil testlar yordamida butunlay sinovdan 
o’tkazishdir. 
4.2. GATni loyihalashning xususiyatlari 
Aslini 
olganda, 
geoaxborot 
tizimlari 
ma’lumotlar 
bazalarini 
boshqarish tizimlarini (MBBT) o’zida ifodalaydi. Lekin bitta muhim farq 
bor – GATlarda atributiv ma’lumotlar bilan birga fazoviy (geografik) 
axborot bilan ham ishlanadi. Shuning uchun GATni loyihalashda 
mutaxassislar odatdagi MBBTlarni ishlab chiqishdagi o’sha uslubiyotlar va 
texnikalarni qo’llaydilar. 
Har qanday MB muayyan predmet sohasi to’g`risidagi axborotni o’z 
ichiga oladi. Predmet sohasi deb real dunyoning o’rganish uchun qiziqish 
tug`diradigan muayyan sohasiga aytiladi. 
Har qanday axborot tizimini loyihalashning birinchi bosqichi – bu 
masalani ta’riflashdir, ya’ni bu bosqichda predmet sohasining infologik 
modeli quriladi. Optimal infologik modelni yaratish ushbu predmet sohasi 
uchun xarakterli bo’lgan axborot oqimlarini tadqiq qilishni, predmet sohasi 
ob’yektlarini aniqlashni va ular o’rtasidagi mavjud bog`lanishlarni 
ta’riflashni o’z ichiga oladi. Infologik model axborot tizimi unda 
quriladigan dasturiy-apparat bazasidan qat’iy nazar, har qanday holda 
yaratiladi. 
Infologik model MBning ma’lumot elementlari o’rtasidagi matiqiy 
bog`lanishlarni saqlash mazmuni va muhitidan qat’iy nazar aks ettiruvchi 
datalogik modelini qurish uchun asos tariqasida qo’llaniladi. Ushbu 
bosqichda DT tomonidan strukturaga va funksional xususiyatlarga 
qo’yiladigan turli cheklovlarni inobatga olish zarur.
Keyingi bosqichda ma’lumotlar bazasining fizik modeli yaratiladi, u 
datalogik modelni saqlashning muayyan muhiti bilan bog`laydi. Bu juda 
muhim bosqich, zero unda foydalanuvchi interfeysi elementlarini ishlab 
chiqish olib boriladi, ma’lumotlarning butligi va tizimning ishonchliligi 

---

126 
masalalari hal etiladi, kirish huquqlari taqsimlanadi hamda yashirin 
kirishdan himoyalanish vositalari va uslublari tanlab olinadi. 
Geografik axborot ttizimlari loyihalanayotganda, yuqorida zikr 
etilganlardan tashqari, quyidagi amallarni bajarish zarur: 

boshlang`ich kartografik materialga tegishli talablarni (kerakli 
masshtab, proyektsiya, koordinalar tizimi) ishlab chiqish; 

ular bilan ishlanadigan geografik ma’lumotlarning o’lchamliligini 
aniqlash (ikki o’lchamli 2D va/yoki uch o’lchamli 3D), shuningdek 
fazoviy ma’lumotlarni ifodalash modelini (vektorli va/yoki rastrli) 
belgilash; 

GAT fazoviy axborotining qatlamlar tarkibini loyhalash; 

qiziqish uyg`otayotgan hududlarning raqamli kartalari borligini 
aniqlash. 
GAT yaratish ustida ishlay turib, loyihani mablag` bilan ta’minlash 
masasalalari haqida unutmaslik kerak. GAT-loyihalar odatda juda uzoq 
davom etadi, shuning uchun moliyalashdagi muammolar ishlarning 
yopilishiga olib kelishi mumkin. Bir nechta moliyalash manbalariga ega 
bo’lish tavsiya etiladi, bularning ustiga, loyihani o’z-o’zini moliyalashi 
variantini nazarda tutish kerak.