P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

2.8. GATda axborotni tahlil qilish 
Har qanday zamonaviy GAT fazoviy-atributiv axborotni tahlil qilish 
uchun 
vositalar 
to’plamini 
o’z 
ichiga 
oladi. GATning 
tahliliy 
funksiyalaridan foydalanib, quyidagilar kabi savollarga javoblar olish 
mumkin: 

A ob’yekt qaerda joylashgan? 

A ob’yektning V ob’yektga nisbatan joylashuvi qanday? 

V ob’yektdan D masofa ichida A ob’yektlarning soni nechta? 

X nuqtada Z funksiya qanday ahamiyatga ega? 

V ob’yektning o’lchamlari qanday? 

A va V ob’yektlarning kesishuvi natijasida nima hosil bo’ladi? 

X ob’yektdan Y ob’yektgacha qanday marshrut optimaldir? 

X
1
, X
2
, ..., X
n
ob’yektlar ichida qanday ob’yektlar joylashgan? 

mavjud klassifikatsiya o’zgargandan so’ng ob’yektlarning 
fazoviy taqsimlanishi kuchli o’zgararmikan? 

---

59 

Agar V ob’yekt va uning A ga nisbatan o’rnashgan joyi 
o’zgartirilsa, A ob’yekt bilan nima sodir bo’ladi? 
GATga so’rovlarni ob’yekt ustida sichqoncha bilan klik barobarida, 
turli tahliliy vositlara yordamida ham berish mumkin. 
SQL
strukturalangan 
so’rovlar standart tili (Structured Query Language) vositalari guruhida 
GATning tahliliy imkoniyatlari axborotga ishlov berish va uni boshqarish 
uchun foydalanuvchiga kuchli va sozlanadigan instrumentlar beradi. 
GATning fazoviy-atributiv axborotni tahlil qilish bilan bog`liq asosiy 
funksiyalarini ajratib ko’rsatamiz. 
Nofazoviy (atributiv) tahlil imkoniyatlari: 

atributlar bo’yicha so’rov va ularni aks ettirish; 

raqamli kartalarni qidirish va ularni vizuallashtirish; 

nofazoviy ma’lumotlarni klassifikatsiyalash; 

kartografik o’lchov ishlari (masofa, yo’nalish, maydon); 

statistik funksiyalar. 
Fazoviy tahlil imkoniyatlari: 

“overley” operatsiyalari; 

yaqinlikni tahlil qilish; 

tarmoqqa oid tahlil; 

ob’yektlarni qidirish; 

ko’rinadiganlik-ko’rinmaydiganlikni tahlil qilish; 

prognozlash; 

kartometrik funksiyalar; 

interpolyastiya; 

zonalash; 

konturlarni yaratish; 

dekompozistiyalash va ob’yektlarni birlashtirish; 

buferizastiyalash; 

qayta klassifikatsiyalash. 

---

60 
Kartografik ma’lumotlarni tahliliy uslublari GATda an’anaviy 
kartalardagi axborotni tahlil qilish uslublaridan deyarli farq qilmaydi. 
Ob’yektlarning miqdori parametrlarini o’lchash va ularga matematik ishlov 
berish umumqabul qilingan hisoblanadi. Biroq hisob-kitoblar shunday tez 
o’tkaziladiki, bu qisqa vaqt ichida taxminlar va gipotezalarning ulkan 
sonini tekshirish hamda ulardan eng to’g`ri keladiganlarini tanlab olish 
imkoniyatini beradi. 
Ob’yektlarning fazoqiy joylashuvi ob’yektlarning va ularning 
atributivlarining joylashuvi, bog`lanishi va boshqa geofazoviy o’zaro 
munosabatlarini tahlil qilish operatsiyalari yordamida tadqiq qilinadi. 
Buferizastiyalashni, yaqinlik tahlilini, overley va tarmoq tahlilini, 
rayonlashtirishni va boshqalarni bunday operatsiyalar sarasiga kiritish 
mumkin. Sanab o’tilgan operatsiyalarni kombinastiyalab, ancha murakkab 
fazoviy masalalarni yechish mumkin. 
Bu yog`igaob’yektlarning fazoviy joylashuvini tahlil qilishning ba’zi 
eng qimmatli funksiyalarini batafsil ko’rib chiqishni e’tiboringizga havola 
qilamiz, zero GATda tavsifi axborotga ishlov berish funksiyalari (sortirovka, 
guruhlash, qiymatlarni qidirish, kalkulyastiya, statistika va boshq.) 
odatdagi MBBTda foydalaniladigan funksiyalarga o’xshashdir.