Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qumitasi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

R= k y / S 
Bu erda 
k – 
prujinaning bikrligi (kalibri), prjinaning tarirovka yuli bilan 
topiladi, 
N/mm
, 
y - s 
nuqta ordintasi, mm. Ordinata uqiga tuproqning qarshilik kuchi
R 
y
= k y 
ni qo‘yish ham mumkin. 
Tuproqning qattiqligini erga shlov berishda muhim ko‘rsatkich hisoblanadi, 
qaysiki u ishlov beradigan ishchi qurollarning tortish qarshiligini miqdoriga 
tuproqning maydalanish darajasiga kata ta’sir ko‘rsatadi. Tuproqning qattiqligi uning 
mexanik tarkibi va namligi, undagi organik moddalar miqdoriga, etishtirilgan ekin 
turiga, oldingi shudgor chuqurligiga bog‘liq. Bundan tashqari, qattiqlik tuproq 
strukturasi va xiliga hamda oldingi ishlov berish turiga bog‘liq bo‘ladi.
 
 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1.
Tuproqning qattiqligi qanday aniqlanadi? 
2.
Tuproqning qattiqligi qaysi formuladan aniqlanadi? 
3.
 
Yer maydoning qaysi nuqtasida tuproqning qattiqligi aniqlanadi
 
 

---

10 
AMALIY MASHG’ULOT №-3 
 
MAVZU:TUPROQNING DEFORMATSIYALARGA QARSHILIGINI 
O`LCHASH VA NATIJALARGA ISHLOV BERISH. 
 
1. Ishning maqsadi:
Talabalarga tuproqning deformatsiyalarga qarshiligini 
o`lchash
 
bilan tanishtirish va ularni amaliyotda qo`llanilishini tanishtirish. 
2. Jixoz va asbob uskanalar:
Sineokov uskunas, plakat, proyektor, bo’r. 
3. Ishni bajarish tartibi:
Tuproqning deformatsiyalarga (uzilish, siljish, buralish) aniqlashda 2- rasmda 
ko‘rsatilgan asbob uskunalardan foydalaniladi. 
Tuproqning o‘zilishga, siljishga va buralishga bo‘lgan qarshiliklarini 
aniqlashda,atrofi xas-cho‘plardan tozalangan tuproqqa 100x100x50 mm o‘lchamdagi 
qutini tubsiz tomoni bosib kiritiladi. Quti atrofii tuproqlardan ehtiyotlik bilan 
tozalanadi. Bunda qutiga tegish yoki uni siljitib yuborish mumkin emas. Qutini 
tortishga mo‘ljallangan kanop ipni maxsus yordamchi shkivlar orqali prujinani 
siquvchi tortqi bilan tutashgan asosiy shkivdan buraluvchi shkivga mahkam qilib 
bog‘lanadi. 
Tuproqni buralishga va uzilishga qarshiligini aniqlashda 100x100x50 mm 
o‘lchamli quti 4 tuproqqa bosib kiritiladi. Quticha 4 atrofidagi tuproq ishqalanish 
kuchini qotish uchun tozalanadi (rasm-1.2.1) .