O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti

G.Kirshenshteynerning  pedagogik  nazariyasi  maktablarni  bolalarning  sust 

qabul  qilinishidan  faol  harakatdagi  ehtiyojlarini  amalga  oshirishga,  ijodga  ko’ra 

---

isloh  qilish  g’oyasiga  asoslanadi.  Kirshenshteyner  ijtimoiy  pedagogik  tizimining 

asosiy  tamoyillari-bolalarni  jamiyatda  har  tomonlama  tayyorlash  uchun  mehnat 

maktablarini  yaratish,  hamkorlik  malakalarini  rivojlantirish,  davlat  manfaatiga 

xizmat qiluvchi bolalarning fuqarolik tarbiyasidir.  

Jon  Dyui  pragmatik  pedagogika  asoschisi  hisoblanadi.  Uning  oliy 

qadriyatlari  amaliy  natija,  biznesda  muvaffaqiyatga  erishish  hisoblanadi.  Bu 

pedagogning  xizmati  shundaki,  u  maktab  bilan  hayotning  aloqasi,  ta’limning 

individuallashuvi kabi  ijtimoiy psixologik g’oyalarga murojaat qilganidir. 

Vilgelm  Lay  “

Ґarakatlar  pedagogikasi”ni  yaratdi.  U  inson  faoliyati  va 

mavjudligining 

fiziologik 

va 

psixologik 

mexanizmlarini 

o’zida 

mujassamlashtiruvchi  biologik  reaksiya  tamoyiliga  tayangan.  U  tarbiyaning 

biologik tomonini-tug’ma reflekslar, sezgi, reaksiyalar, ularning bolalar o’yinlarida 

paydo bo’lishini va  ijtimoiyogik tarbiyachining reaksiyalarga ta’sirini ko’rsatgan.  

Hozirgacha  turli  davlat  olimlari  o’rtasida  ijtimoiy  pedagogikaning  boshqa 

pedagogik  fanlari  orasidagi  o’rni  borasida  –bu  mustaqil  fan  bo’la  oladimi  yoki 

faqatgina yosh guruhlarini o’rganish bilan cheklanadigan pedagogikaning mustaqil 

bir sohasi bo’lib qolaveradimi, degan masaladabahs-munazara davometmoqda. 

Bu  bahslar,  yangi  fan  tushunchasining  shakllanmaganligi  ijtimoiy 

pedagogika  mohiyatini  inkor  etuvchi  ba’zi  pedagoglar  nazariyalarida  paydo 

bo’lgan. Masalan G.Noll va G.Boymer (20-30 y)  ijtimoiy pedagogikani bolalarga 

yordam  berish  va  voyaga  yetmaganlar  huquqbuzarliklarining  profilaktikasi  deb 

tushunishgan. 

 Ijtimoiy pedagogikaning  mohiyatini nemis olimi Paul Natori (XX asrning 

20-  yillari)  umuman  boshqacha  ta’riflangan.  U  ijtimoiy  pedagogik  jamiyatning 

tarbiyaviy kuchlarining yaqinlashtirish muammosini xalqning madaniy va axloqiy 

darajasini  ko’tarish  maqsadida  tadqiq  etadi  deb  hisoblagan.  Bunaqa  tushunish 

yangi  davrning  buyurtmasiga  ko’proq  mos  kelgan  va  ijtimoiy  pedagogika  inson 

hayoti  davomida  tarbiyalash  haqidagi  bilim  sohasi  ekanligini  tasdiqlagan.  XX 

asrning  60-yillarida  ijtimoiy  pedagogika  huquqbuzarlik  sodir  etgan  bolalarga 

yordam berish, bolalar uyida tarbiya ishlari o’tkazish maqsadidagi  ijtimoiy tarbiya 

asosi  sifatida  ta’rif  etilaboshladi..  Ijtimoiy  pedagogika  pedagogikani  rivojlanishi 

bilan birga chet ellarda  ijtimoiy pedagogika sohasidagi mutaxassislarning kasbga 

oid  faoliyati  ham  rivojlandi.  Xususan,  XX  asrning  70-yil  Germaniyada  oliy 

ma’lumotli pedagoglar tayyorlana boshlandi. 

XX  asrning50-yillariga  kelib  ijtimoiy  pedagogika  muammolarining  global 

darajaga  yetganiga  BMT  Bosh  Assambleyasi  tomonidan  20.11.1959  yil  va 

20.11.1989 yilda bola huquqlari deklarasiyasini qabul qilinganligi guvohlik beradi. 

Unda  aloxida  e’tibor  yetimlarning  ijtimoiy  himoyasiga,  ko’p  bolali  oilalar,  kam 

ta’minlangan oilalar bolalariga  ijtimoiy yordam ko’rsatishga qaratilgan. 

Bizning  respublikamizda  ijtimoiy  pedagogika  an’ana  va  tamoyillarini 

tiklanishi  murakkab  sharoitlarda  amalga  oshmoqda;  davlat  ta’lim  standartlari, 

mutaxassisliklar, darsliklar, o’quv rejalari va dasturlarning yetishmasligi,  ijtimoiy 

muxofazaning davlat   siyosati darajasiga ko’tarilishi chet el mutaxassislari  bilan 

yaqin  hamkorlik  asosida  bo’lish  kerak.  Chunki  Germaniya,  Angliya,  AQShlarda 

boy  ijtimoiy pedagogik tajriba mavjud. 

---