14-amaliy mashg'ulot. Avtomatik indetifikatsiyalash. Shtriхli kоdlаsh. Mаhsulоtlаrni shtriхli kоdlаsh tizimi

3-расм. EAN 13 разрядли коди. 

---

Tayyorlovchi korxonaning kodi har bir davlatda tegishli organlar tomonidan tuziladi. 
Odatda, bu kod beshta raqamdan iborat bo‟lib, davlat kodidan keyin keladi. 
Mahsulot kodi tayyorlovchi tomonidan tuziladi va u ham beshta raqamdan iborat bo‟ladi. 
Bu kodning rasshifrovkasi standart emas, u mahsulotga taalluqli bo‟lgan muayyan hususiyatlarni 
(belgilarni) yoki faqat tayyorlovining o‟zigagina ma‟lum bo‟lgan va shu mahsulotning qayd etish 
tartib raqamini ifodalashi ham mumkin. 
Nazorat soni EAN algoritmi bo‟yicha kodni skaner vositasida to‟g‟ri o‟qilganligini 
tekshirish uchun xizmat qiladi. 
EAN-8 kodi uzun kodlarni belgilab bo‟lmaydigan kichik o‟ramlar (upakovkalar) uchun 
mo‟ljallangan ( 4-rasm). EAN-8 kodi quyidagi kodlar tartibidan iborat: 

davlat kodi ("davlat bayrog‟i"); 

korxona (firma) - tayyorlovchi kodi; 

nazorat soni. 
Ba‟zan, tayyorlovchi korhona kodining o‟rniga mahsulotning qayd etish tartib raqami 
keltirilishi ham mumkin. 
Raqamlar qatori skaner uchun emas, balki xaridorlar uchun mo‟ljallangan. Talabgor 
(xaridor) uchun ma‟lumot faqat mahsulot tayyorlangan davlatni bildirish bilan chegaralanadi, 
chunki davlat kodi maxsus nashrlarda va ma‟lumotnomalarda keltirilib turadi yoki ma‟lumot 
bazalarida va banklarida saqlanishi mumkin. To‟liq shtrixli kod tashqi savdo tashkilotlariga yoki 
savdo ob‟ektlariga mahsulotning aniq kelib chiqish rekvizitlari bilish va kerak bo‟lsa 
mahsulotning kontrakt (shartnoma) talablariga mos kelmaydigan parametrlari va ko‟rsatkichlari 
borasida aniq manzilga raddiya yoki norozilik bildirish imkoniyatini yaratadi. 
O‟zbekiston Respublikasida shtrix-kodlar tobora keng tadbiq etilib bormoqda. 1999 yili 
«O‟zstandart» agentligi qoshidagi standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy 
tadqiqot institutida shtrix-kodlar masalalari bilan shug‟ullanuvchi markaz tashkil etildi. Ushbu 
markazning ta‟sis etilishidan maqsad - mahsulotlarni avtomatlashtirilgan tarzda 
identifikatsiyalash borasidagi muammolarni hal etish va bu faoliyatni keng ravishda targ‟ib 
etishdir albatta, bunda xalqaro me‟yoriy hujjatlarni hisobga olgan holda kodlashning 
standartlashtirilishi alohida ahamiyatga egadir. 
O‟zbekiston Respublikasida shtrix kodlashtirish quyidagi standartlar asosida amalga 
oshiriladi: 
Четки штрихлар 
Марказий штрихлар 
Давлат 
коди 
Тайёрловчи 
коди 
Назорат сони