Yarim o’tkazgichli diodning volьt-amper xarakteristikasini olish

kT
ell
I
I
(9.1) 
bu yerda, I-p-n o’tish orqali o’tuvchi tok;
I
0
- to’yinish toki; 
U - tashqi kuchlanish; 
(9.1) formuladan, agar p-n o’tishga teskari -U»kT/e kuchlanish berilsa I-»I0 bo’lishligi, 
agarda to’gri kuchlanish berilsa, tok ortib ketishi ko’rinib turibdi (41-rasm). 
p-n o’tishning tokni bir tomonga yaxshi, ikkinchi tomonga yomon o’tkazish xususiyatidan, 
o’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka to’g’rilagichlar sifatida foydalaniladi. 

---

Yarim o’tkazgichli bunday to’g’rilagichlarni kristall diod yoki to’g’ridan-to’g’ri diodlar deb 
ataladi. Ular konstruktsiyasiga qarab nuqtaviy va yassi diodlarga bo’linadi. Nuqtaviy diodlar 
yuqori chastotali tebranishlarni detektorlash(to’g’rilash) uchun ishlatiladi. Yassi diodlar esa 
asosan o’zgaruvchan toklarni to’g’rilash uchun ishlatiladi. Hozirgi vaqtda turli tipdagi yarim 
o’tkazgichli diodlar ishlab chiqarilmoqda. Biz quyida ana shunday diodlardan ba’zilarining volьt-
amper xarakteristikasini olish bilan shug’ullanamiz 
Kerakli asbob va materiallar: Turli tipdagi diodlar; tok manbai; volьtmetr;
milliampermetr; reostatlar; tok almashtirgich; 2 holatli kalit; ulagich simlar; ostsillograf; 
pasaytiruvchi transformator yoki tovush generatori; qarshilik. 
ISHNING BAJARILISH TARTIBI 
1-mashq. To’g’ri tok uchun diodning volьt-amper xarakteristikasini olish. 
1. 42-rasmda keltirilgan elektr sxema o’rganiladi va yig’iladi. 
2. P pereklyuchatelь 1 holatga qo’yiladi. 
3. R reostatning surilgichi beriladigan kuchlanishning nol holatiga qo’yiladi va K kalit 
tutashtiriladi. 
4. Reostat surilgichini ohista siljitish bilan diod klemmalariga kuchlanishlar berib, ularga 
mos tokning qiymatlarini milliampermetrdan yozib olinadi, K kalit zanjiridan ajratiladi. 
5. A va V klemmalarga boshqa tipdagi diodlar ulanadi va ular uchun ham yuqoridagi 
punktlar takrorlanadi. 
6. O’lchash natijalari 13-jadvalga yoziladi. 

---

2-mashq. Teskari tok uchun diodning volьt-amper xarakteristikasini olish. 
1. P pereklyuchatelь 2 holatga qo’yiladi. 
2. R reostatning surilgichi eng katta qarshilik holatiga qo’yiladi. 
3. K kalit tutashtiriladi va reostatning surilgichini siljita borib, har bir volьt kuchlanishga 
mos keluvchi tok kuchining qiymati milliampermetrdan yozib olinadi. 
4. Boshqa diodlar uchun ham tajriba takrorlanadi. K kalit zanjirdan ajratiladi. 
5. Olingan natijalar 14-jadvalga yoziladi. 
6. Har bir diod uchun to’g’ri va teskari toklarning kuchlanishga bog’lanish grafigi 
millimetrli qog’ozga chiziladi.
7. Olingan volьt-amper xarakteristikalaridan foydalinib, har bir diodning Uto’g’ri Uteskari 
qiymatlari uchun to’g’ri va teskari yo’nalishlardagi qarshiligi R=U/I, hamda to’g’rilash 
koeffitsienti topiladi.
3-mashq. Ostsillograf yordamida diodning volьt-amper xarakteristikasini kuzatish. 
1. Ostsillograf tarmoqqa ulanadi va sozlanadi. 
2. 43-rasmda keltirilgan elektr sxema o’rganliadi va yig’iladi. 

---

3. Pasaytiruvchi transformator (yoki tovush generatori) tarmoqqa ulanadi 
4. K kalit elektr zanjiriga tutashtiriladi. 
5.Ostsillograf ekranida diodning volьt-amper xarakteristikasi hosil qilinadi. 
6. Ekrandagi volьt-amper xarakteristika millimetrli qog’ozga ko’chirib olinadi. 
7. Boshqa diodlar uchun ham yuqoridagi bandlar bajariladi. 
O’Z-O’ZINI SINASH UCHUN SAVOLLAR 
1. p-n o’tishning fizik mohiyatini tushuntiring. 
2. Yarim o’tkazgichli diodning tuzilishini va uning turlarini ayting. 
3. p-n o’tishning volьt-amper xarakteristikasi deb nimaga aytiladi?