Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti


Hayvonlarni  muh’ofaza  qilish



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/70
Sana17.06.2021
Hajmi1,58 Mb.
#68512
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   70
Bog'liq
leksiy ekalogiya

Hayvonlarni  muh’ofaza  qilish.  Hayvonlar  biomassasi  tirik  mavjudotlar  biomassasining  2  foizini  tashkil  qilishga 

qaramasdan  ular  biosferadagi  modda  almashinuvi,  boshqa  turli  jarayonlarda  muh’im  rol  o’ynaydi.  Biosferadagi  aniqlangan 

h’ayvon  turlarining  soni  1,5  mln.  dan  oshadi.  Sodda  h’ayvonlar  tuproq  h’osil  bo’lishida  muh’im  rol  o’ynaydi.  Hayvonlar 

o’simliklar h’ayotiga h’am katta ta’sir ko’rsatadi. Har bir h’ayvon turi biosferada o’zining ekologik ah’amiyatiga egadir, inson 

uchun h’ayvonlar oziqa mah’suli, xom-ashyo manbai, uy h’ayvonlari zotlarini yaxshilash va estetik zavq manbaidir. 

Hayvonlarning  1  mln.  dan  ortiq  turi  h’asharotlarga  to’g’ri  keladi.  Hasharotlar  o’simliklarni  changlatadi,  qushlar,  boshqa 

umurtqali  h’ayvonlar,  inson  uchun  oziqa  manbaidir.  Er  yuzidagi  h’ayvonlar  biomassasining  95  foizdan  ortig’i 

umurtqasizlarga  to’g’ri  keladi.  Umurtqali  h’ayvonlar ichida sut emizuvchilar, qushlar, baliqlar, sudralib yuruvchilar eng katta 

ah’ammyatga egadir. Dunyo okeanida h’ayvonlar biomassasi o’simliklar biomassasidan kattadir. 

Er yuzida inson uchun zararli bo’lgan yirtqichlar, turli kasallik tarqatuvchi h’ayvonlar, ekinlarning zararkunandalari h’am 

mavjuddir. 

İnsonning bevosita ta’siri natijasida oxirgi ikki yuz yil ichida 300  dan ortiq sut emizuvchilar va qushlar turlari 

yo’q  qilingan.  O’rmonlarning kesilishi, erlarning o’zlashtirilishi, h’ayot muh’itining ifloslanishi orqali inson katta miqyosda 

h’ayvonot dunyosiga bilvosita ta’sir ko’rsatadi. 

O’simlik  va  h’ayvonlarni  muh’ofaza  qilish  faqatgina  turli  davlatlar  o’rtasidagi  h’amqorlik  yo’li  bilangina  muvaffaqiyatli 

olib borilishi mumkin. 

Ko’chib  yuruvchi  h’ayvonlar,  Dunyo  okeani  h’ayvonot  va  o’simlik  dunyosi,  ba’zi  daryolarda  yashovchi  o’simlik  va 

h’ayvonlar - davlatlararo kelishuv yo’li bilan muh’ofaza qilinadi. 

1992 yili Rio-de -Janeyroda biologik xilma - xillikni saqlash h’alkaro konventsiyasi qabul qilindi. O’simlik va h’ayvonlarni 

muh’ofaza qilish aloh’ida maxsus qonunlar orqali nazorat qilinadi. 

O’zbekiston  Respublikasi  o’ziga  xos  o’simlik va h’ayvonot  dunyosiga  ega.  So’nggi  yillarda  insonning xo’jalik faoliyati 

natijasida  flora  va  faunaga  salbiy  ta’sir  kuchaydi.  O’zbekistonda  mavjud  4000  dan  ortiq  o’simlik  turlarinnng  10-12  foizi 

muh’ofazani talab qiladi. O’rmon resurslari cheklangan. Eng qimmatli tog’ o’rmonlarining maydoni o’nlab marta qisqarib ketgan. 

Tabiiy yaylovlarning h’olati yomonlashgan. 

O’zbekiston faunasi 682 tur umurtqali h’ayvonlar va 32484 tur umurtqasiz h’ayvonlar turlaridan iborat (D.A.Azimov, 1995). 

Xali to’la o’rganilmagan umurtqasiz h’ayvonlar ichida muh’ofazaga muxtojlari ajratilmagan. 

Yuqorida  qayd  etilgani  kabi, 1983 yili  e’lon  qilingan  O’zbekiston  Qizil  kitobiga  umurtqali  h’ayvonlarning  63  turi 

kiritilgan  bo’lib,  baliqlar  -  5  tur;  qushlar  -  31  tur;  sut  emizuvchilar  -  22  tur;  sudralib  yuruvchilar  -  22  turdan  iboratdir. 

O’zbekistonda turon yo’lbarsi, qizil bo’ri, gepard, yo’l-yo’l giena kabi turlar qirilib ketgan. Ustyurt qo’yi, burama shoxli echki, qor 

barsi, buxoro bug’usi va boshqa ayrim turlar yo’qolish arafasidadir. 

Orol  dengizining  ko’rishi,  daryolar  suvining  ifloslanishi  va  suv  omborlarining  qurilishi  ko’plab  noyob  baliq  turlarining 

kamayishiga olib keldi. 

O’zbekistonda birinchi ko’riqxona 1926 yilda Zomin rayonining Jizzax o’rmon xo’jaligiga qarashli «Guralash» tog’ archa 

qo’riqxonasi nomi bilan tashkil qilingan. U keyinchalik Zomin tog’ o’rmon qo’riqxonasi nomi bilan qayta tiklangan. Hozirda bizda 

9 ta qo’riqxona mavjud bo’lib, ularga quyidagilar kiradi: 


Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish