79
30. YILLARNI NOMLASH
O’zbekistonda qaysi yil qanday nom qo’yilishi o’sha yilda o’sha sohada o’pirilishlar yuz
berishidan darak bermoqda. (Xabarlar oqimidan).
1988 yilda jurnalistik safar bilan Afg’onistonga bordik. Pulixumri shahrida bir tepalikda ikki asr
oldin qurilgan g’arbona saroyda to’xtadik. Bino xuddi to’rt-besh qavatliga o’xshasada,
ammo ikki
qavatli edi. Birinch
i qavati asosan kirish joyi׃ kengish, majlislar zaliga o’xshaydi. Ikkinchi qavatda
esa, yotadigan xonalar. Har bir xonaning kattagina balkoni bo’lishiga qaramay, yana bitta umumiy,
usti ochiq balkon bo’lib, ziyofatlar shu joyda o’tkazilar ekan. Mahalliy aholi bu saroyni
“Yolg’onchi shoh”ning saroyi der ekan. Jurnalist xalqi qiziquvchan xalq bo’ladi. Nega bunday
deyishganini bilib olmaguncha, uyqu keladimi? Afg’onlardan biri endi hikoya boshlagandi tog’
tomonda otishma boshlandi. Qop-qorong’u osmon bir zumda xuddi mushakbozlik
qilinayotgan
kabi yorishib ketdi. O’qlarning vizillab uchganini ko’rib turasiz. Biz darhol o’zimizni ichkariga
oldik. Ammo afg’on yo’ldoshlarimiz joylarida o’tiraverdilar.
Yarim soatlardan keyin otishma bir muddatga tindi. Shu orada rivoyatni eshitdik.
Bir yolg’onchi podsho bor ekan. U kasal bo’lib, to’shakka mixlanib qolganda, o’g’liga vasiyat
qilibdi׃
-Bu xalq to’g’ri gapni yomon ko’radi. “Haqiqat”, “haqiqat”, degani bilan haqiqatni aytsang,
sendan yuz buradi. Rost gap otangga ham yoqmaydi, degani ana shundan.
Rost gapirsang, eng
yaqin do’stlaringdan ham ayrilib qolasan. Ular ham rost gapni eshitishni istamaydilar. Rost gapni
aytgan odamni ginachi, ig’vogar, tuhmatchi, deydilar. Chunki rost gap ularning etagini ko’tarib
qo’yishi mumkin-da! Yolg’on esa, xalqning yarmiga yoqmasa ham, yarmiga yoqadi.
Hatto
gapning yolg’onligini bilib tursa ham, unga ishonishga harakat qiladi. Chunki bu yolg’on unga
umid beradi, uning orzulariga mos tushadi, uning niyatlariga yaqin keladi. Lekin o’limim oldidan
bir marta rost gapni aytaman. Bilaman, shundan keyin sen meni yomon ko’rasan. Ammo
aytmasam, bo’lmaydi. Men bir umr yolg’on gapirdim. Hatto seni ham doim aldab keldim. Aslida
sen mening o’g’lim emassan, qo’shni mamlakatni bosib olganda otang va onangni o’ldirib, seni
asrab olganman. Hozir bu
gapni aytishimning boisi esa, mening o’rnimga qolasan, agar
mamlakatni yolg’on bilan boshqarmasang, xalqni aldamasang, podsholik qila olmaysan! O’g’li
jahl otiga minib, ko’zlari qonga to’lib, qilichini qinidan chiqa
rgan ekan, yolg’onchi podsho׃
-Ishondingmi, nahotki men rost gapirsam, o’layotib
ham seni aldab ketmoqchi edim, o’zimning
belimdan bo’lgan o’g’limsan-ku, axir!,-debdi.
O’g’li qilichini qaytarib qiniga solgan ekan, podsho׃
-Ko’rdingmi yolg’onning kuchini, kerak bo’lsa, qilichni ham sindiradi!-deya jon beribdi.
Bu rivoyat. Balki rostdan ham Afg’onistonda shunday yolg’onchi shoh o’tgan bo’lishi mumkin.
Chunki shohlar azaldan xalqni aldab kelganlar va bugun ham buning misolini ko’rib turibmiz.
Uzoqda emas, o’zimizning O’zbekistonda. Mustaqillikdan keyin xalq tarixga, milliylikka o’ch edi.
Tarixiy shaxslar nomini eshitganda, sovuqdan dildirab o’tirgan odam Quyosh chiqqanda
80
sevinganidek, shod bo’lardi. Karimov bu tuyg’uni qo’lga olish uchun har yilni tarixiy shaxslar
nomi bilan atadi.
Masalan, 1994 yil-Mirzo Ulug’bek yili, 1996 yil Amir Temur yili bo’lgani kabi. Endi
muammolar
ko’payib ketdi. Qolaversa, yillarni tarixiy shaxslar nomi bilan atashdan manfaat kelmayotganini
ko’rib, boshqacha ish tutdi va yillarga o’ziga xos nom berish bilan odamlarni aldash boshlandi.
1997 yil-Inson manfaatlari yili. O’sha yili o’zbek xalqi juda katta manfaatlaridan ayrildi.
1998 yil-Oila yili. O’sha yili O’zbekiston buzilgan oilalar soni jihatidan MDHda birinchi o’ringa
chiqdi.
1999 yil-Ayollar yili. Ayollar qon qaqshatildi.
2000 yil-Sog’lom avlod yili. Sog’lom avloddan nom-nishon qolmadi.
2001 yil-Onalar va bolalar yili. Onalar va bolalar mardikorga aylandilar.
2002 yil-Qariyalarni qadrlash yili. Qariyalar ham qatag’on qurboniga aylandilar.
2003 yil-Obod mahalla yili. Obod mahalla qolmadi. Mahallalar hukumatning“ko’z” va
“qulog’i”ga aylantirildi.
2004 yil-Mehr-muruvvat yili. Mehr-muruvvat ko’rsatish afsona bo’ldi.
2005 yil-Sihat-salomatlik yili. Tibbiyot dargohlari poraxo’rlik maktabiga aylandi, “Pul bo’lsa,
sihat-salomatlik bo’ladi” degan boshqaruvga o’tildi.
2006 yili-Homiylar va shifokorlaryili. Shohning oilasiga haq berish homiylikka aylandi.
Yaqin kunlarda 2007 yilga ham nom beriladi. Esingizdami, yuqorida sanalgan nomlanishlar e’lon
qilinganda qancha odamlar ishonishgandi. Balki siz ham ishongan bo’lishingiz mumkin. Bu safar
ham ishonganlar bo’ladi.
Mana shu haqda o’ylar ekanman, Karimov xalqni aldashda bu
safar kallasiga kelganini emas, balki
uzoq vaqt o’ylab yurganini amalga oshirib, o’ziga xos va o’ziga mos yo’l topgan, degan fikrda
to’xtalaman. Agar sizda boshqa fikr bo’lsa, yillarning nomlanishiga qarab, shu yillarda shu
sohalarda qilingan ishlarni bir sarhisob etib ko’ring-chi, yoqangizni ushlab qolmaysiz-mi!
Do'stlaringiz bilan baham: 
