A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Shamol oqimida namlik miqdori ko‘p b o ‘lsa, o ‘simliklardan suv
bug‘lanishi normal kechadi va o ‘simlik rivojlanishiga ta’sir etmaydi.
C 0 2 gazini miqdori havoda teng taqsimlanmaydi, odatda bu gaz
yirik shaharlar, sanoat markazlari, yirik o ‘rmon y o n g ‘inlari sodir b o ig a n
joylarda va harakatdagi vulqonlar atrofidagi havoda ko‘p b oiad i va
shamol uni yer shari atmosferasida tarqalishiga yordam beradi.
Doimiy esuvchi shamollar daraxtlar shox-shabbasi shaklini ham
o ‘zgartiradi, ular bir tomonlama rivojlanadi, ba’zi daraxt turlari yer
bagirlab o ‘sishga moslashadi. Masalan, dengiz qirg‘oqlarida o ‘suvchi
qarag‘ay, tog‘ o ‘rmon mintaqasining yuqori chegarasida o'suvchi kedr,
tilog‘och, archa stlantik formalar hosil qiladi. Kuchli shamollar o ‘rmon
hayotiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi: daraxtlar sinishi, ildizidan
qo‘porilib yiqilishi kuzatiladi. Shamolning foydali tomoni shundaki,
ko‘pgina qimmatli o‘simliklar terak, zarang, saksovul, tollaming
qanotchali va tukli urugiari uzoq masofalarga uchib tarqaladi. Shamolni
o ‘simliklar changlanishidagi ahamiyati ham beqiyosdir.
EDAFIK (TUPROQ) OM ILLAR
Tuproq barcha yashil o ‘simliklar hayotida muhim rol o ‘ynaydi,
chunki tuproq unda o ‘suvchi o'simliklar uchun oziq mineral moddalar
va suv manbaidir. Tuproqlar unumdor va unumsiz b o iish i mumkin, bu
ulaming tarkibidagi gumus, azot, fosfor va kaliy miqdori bilan
oichanadi.
Unumdor 
tuproqlarda 
o ‘suvchi 
daraxt-butalar 
yaxshi 
o ‘sib
rivojlanadi, ular daraxtlami serhosil b o iis h i va y o g ‘och zaxirasini
yuqori hamda sifatli boiishini ta’minlaydi. Unumdor, mexanikaviy
tarkibi yaxshi tuproqlarda o ‘simlik ildizlari yaxshi shoxlanadi va yerga