A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

ASTRAGAL (ASTRAGALUS) TURKUMI
Bu turkumning vakillari bir yillik, ko‘p yillik o ‘t o ‘simliklar hamda 
butalar bo‘lib, barglari toq patsimon, bargchalari oddiy yoki ikki 
boMakli, tukli yoki tuksiz. Gullari kallak yoki shingilchasimon, bandli 
yoki bandsiz bo‘ladi. Kosachasi naycha yoki qo‘ng‘iroqsimon, 
gulbarglari oq, binafsha, pushti yoki sariq rangda. Qayiqchasi to‘mtoq. 
Dukkagi bandsiz yoki bandli, bir yoki ikki uyali bo‘ladi.
Bu turkumda 1500 ga yaqin tur bo‘lib, ulardan 400 tasi Markaziy 
Osiyoda tarqalgan. Ulaming aksariyati o ‘t o'simliklar bo‘lib, kamroq 
butalari ham bor. Eng tavsifli turi 
butasimon astragal (Astragalus
ammodendrop L.) 
hisoblanadi. U kichik buta, shoxlari yo‘g ‘on bo‘lib, 
oq tuk bilan qoplangan. Barglari juft patsimon bo‘lib, 5-7 juft 
bargchalari bor, ular yog‘ochlashgan, sarg‘ish, ninasimon, bo‘yi 25-75 
mm, bandli. Bargchalari cho‘zinchoq, bo‘yi 25-30 mm, eni 2,5-5 mm.

---

Har ikkala tomoni oqish-kul rang. Shingili 6-15 ta guldan iborat bo‘lib, 
barg qo‘ltig‘ida joylashadi, guli kalta bandli, ba’zan bandsiz. Dukkagi 
uzun bandli, cho‘zinchoq, ezik, tuk bilan qoplangan, urug‘i buyrak- 
simon, ko‘kish-yashil, bo‘yi 2,5 mm. Astragal urug‘idan ko‘payadi. U 
Turkmanistonda va Qozog‘istonda uchraydi. Q urg‘oqchilikka juda 
chidamli tur hisoblanadi.
QAYINDOSHLAR (BETULACEAE) OILASI
Bu oilaning vakillari daraxt va buta o ‘simliklaridir. Barglari oddiy 
tuzilgan, cheti yirik yoki mayda tishchali, patsimon tomirli yonbarg- 
chalari mayda, tez to'kilib ketadi. Barglari navbat bilan joylashadi. 
Oilaning turlari ayrim jinsli, guli bir uyli. Urug‘chi va changchi gullari 
kuchalaga o ‘xshash to ‘pgul hosil qiladi. Kuchalasi tangacha q o itig ‘ida 
joylashgan. Tangacha yonbargchalar bilan birga o ‘sib ketgan gulyon 
bargchalardan iborat. Mevasi quruq yong‘oq shaklida. Oiladagi turkum 
turlarining mevasi morfologiyasiga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. 
Jumladan, qayin va qandag‘och turkumlariga mansub daraxtlaming 
mevasi mayda yong‘oqchadan iborat bo‘lib, pardasimon qanotchalari 
bor. Grab va o‘rmon yong‘o g ‘ining mevasi qanotchasiz bo‘lib, hidli. 
0 ‘rmon yong‘og‘ining mevasi birmuncha yirik, iste’mol qilinadi. Oila 
tarkibidagi Betula, Alnus, Carpinus, Corylus turkumlari, ayniqsa, 
diqqatga sazovor.